Το Απέναντι Μπαλκόνι (1989) της Ελένης Βιτάλη

Το Απέναντι Μπαλκόνι της Ελένης Βιτάλη 1989 - 2009 

1. Οι μοναχικές γιαγιάδες
2. Εγώ τραγούδαγα
3. Η κιβωτός
4. Κάθε σπίτι οχυρό
5. Πιο πολύ για μένα
6. Περπατούσα αφηρημένη
7. Εγγόνα
8. Ένα χειμωνιάτικο πρωί
9. Νυχτώνει
10. Τι με κοιτάζετε

Στίχοι – μουσική : Ελένη Βιτάλη
Ενορχήστρωση : Γιάννης Σπάθας
Παραγωγή : Ελένη Βιτάλη – Γιάννης Σπάθας
Ηχογράφηση : Studio Siera

Έπαιξαν οι μουσικοί : Γιάννης Σπάθας : ακουστική και ηλεκτρική κιθάρα, μαντολίνο, Νίκος Αντύπας : ντραμς, κρουστά, Νίκος Ζέρβας : πλήκτρα, Νίκος Πολίτης : μπάσο, Βασίλης Σαλέας : κλαρίνο

  

Έχουν περάσει είκοσι χρόνια από την κυκλοφορία του σπουδαιότερου ίσως δίσκου της ερμηνεύτριας. Ήταν τέτοιες μέρες του 1989 όταν η Ελένη Βιτάλη παρουσίασε για πρώτη φορά στον κόσμο δέκα δικά της τραγούδια. Ένα καινούργιο, πρωτότυπο και προσωπικό κύκλο τραγουδιών που έμελλε να σημαδέψει την πορείας της.

Τραγούδια εξομολογητικά, άμεσα, σύγχρονα με τη ματιά μιας νέας γυναίκας που ζει τη ζωή με όλα τα χρώματα και αρώματά της. Επηρεασμένη κυρίως από το Διονύση Σαββόπουλο, αλλά και από τον Άκη Πάνου όσον αφορά τη στιχουργική της, η μεγάλη τραγουδίστρια πήγε ένα βήμα παραπέρα με την έκδοση αυτού του ιδιαίτερου υλικού. Είχε ήδη καταξιωθεί στο χώρο του τραγουδιού αλλά και στη συνείδηση του κόσμου ως μια από τις σημαντικότερες λαϊκοδημοτικές τραγουδίστριες με πολλές έντεχνες πινελιές στο πολυποίκιλο ρεπερτόριο της. 

Κακά τα ψέματα, η Ελένη Βιτάλη ποτέ δεν ακολούθησε ένα συγκεκριμένο ύφος και είδος τραγουδιού, όσο επιβαρυντικό κι αν ήταν αυτό για την καριέρα της. Έτσι λοιπόν, όπως γράφει και ο μελετητής της Ελληνικής μουσικής και ραδιοφωνικός παραγωγός κος Γιώργος Τσάμπρας «…εκεί που αμφιταλαντευόταν ανάμεσα στον Τάκη Σούκα και τον Σταμάτη Σπανουδάκη, ¨θολώνει¨ τελείως το τοπίο καθώς προτείνει, ως τραγουδοποιός πια, το Απέναντι Μπαλκόνι της».

Πριν το "Απέναντι Μπαλκόνι" είχε γράψει τους στίχους του τραγουδιού «Τώρα που σε βρήκα» σε μουσική Χρήστου Νικολόπουλου από το δίσκο «Μια γυναίκα μπορεί» του 1985, ενώ στο δίσκο «Ώρα Ελλάδος» του 1986, εκτός από τους στίχους στο «Ελληνάκι πατριώτη» σε μουσική Θοδωρή Καμπουρίδη, θα κάνει ένα βήμα παραπέρα και θα κυκλοφορήσει το πρώτο της τραγούδι (στίχοι-μουσική) με τίτλο «Τώρα ξέρω ότι φταίω». Ακόμα και σ’ αυτά τα πρωτόλεια λαϊκού ηχοχρώματος τραγούδια διαφαίνεται ένας κοινωνικός προβληματισμός, κάτι που θα γίνει πιο ξεκάθαρο αργότερα με τον περίφημο δίσκο που μας απασχολεί εδώ. 

Μπερδεύεις τον ανήφορο με τον παλιό κατήφορο
και λες πως κατηφόρισα εγώ
Περνάς και δε με χαιρετάς
και όλο λάσπη μου πετάς
γιατί δεν έχω δρόμο κι αριθμό

Ελληνάκι πατριώτη η σημαία σου μπροστά
ανεμίζει και σφυρίζει γυφτολαϊκά
Τι Ελλάδα τι χυμός πορτοκαλάδα
όλα είναι πουλημένα και με μένα και με σένα

Μισότρελοι ξαπλώσαμε στο κρύο και κρυώσαμε
και πιάσαμε διαίσθηση στα FM
και συ μας λες ρεμπέτικα την ώρα που με ψεύτικα
λουλούδια μας σκοτώνουν αδερφέ μου

Ελληνάκι πατριώτη η σημαία σου μπροστά
ανεμίζει και σφυρίζει γυφτολαϊκά
Τι Ελλάδα τι χυμός πορτοκαλάδα
όλα είναι πουλημένα και με μένα και με σένα

Ξαφνικά και απρόσμενα κάνει την ανατροπή παρουσιάζοντας δέκα βιωματικά και αληθινά τραγούδια. Τραγούδια με rock ύφος, αλλά και μπαλάντες που χρειάστηκαν σχεδόν μια δεκαετία για να ¨γράψουν¨ στη συνείδηση ενός ευρύτερου κοινού. Και αυτό ίσως να οφείλετε στην επιτυχημένη επάνοδο της ερμηνεύτριας στην ενεργό μουσική δράση την άνοιξη του 2000 μετά από επτά χρόνια απουσίας και στην κυκλοφορία του ζωντανά ηχογραφημένου δίσκου «Προσκήνιο» στο οποίο είχε συμπεριλάβει τα μισά σχεδόν τραγούδια του δίσκου.

Αυτό το έργο το 'χω ξαναδεί
πιάνουν τον κλέφτη κι όλοι είμαστε εντάξει
έτσι να γίνεται κουβέντα δηλαδή
να μην χαλάσει η τάξη και να 'μαστε εντάξει
δεν θα χαλάσει η τάξη τίποτα δεν θα αλλάξει

Όταν κυκλοφόρησε το «Απέναντι Μπαλκόνι» δεν γνώρισε μεγάλη εμπορική επιτυχία, αλλά διαχρονικά και σταδιακά ¨λειτούργησαν¨ όλα σχεδόν τα τραγούδια του δίσκου και αγαπήθηκαν από τον κόσμο. Ακόμα και οι κριτικές που γράφτηκαν τότε από τους ειδήμονες της μουσικής δεν ήταν όλες καλές. Τα τελευταία χρόνια όλοι μιλούν για ένα κλασικό δίσκο!

Τραγούδια που όλοι και όλες σχεδόν οι νεότεροι τραγουδιστές και κυρίως οι τραγουδίστριες ερμηνεύουν στις ζωντανές τους εμφανίσεις. Και κάποιοι μάλιστα έχουν δισκογραφήσει αυτές τις επανεκτελέσεις τους (από το Νότη Σφακιανάκη που πήρε τρία τραγούδια χωρίς την άδειά της και τη Χριστίνα Μαραγκόζη μέχρι τη Σοφία Παπάζογλου και τη Μελίνα Ασλανίδου).

Μάλιστα η ίδια η Ελένη Βιτάλη, θα τα ξανατραγουδήσει με τις διασκευές του Haig Yazdjian, στο πρόσφατο live με τίτλο: «Ζωντανό Κύτταρο» (2009) με το οποίο θα δώσει έναν καινούργιο αέρα στα τραγούδια της.

Στο «Απέναντι Μπαλκόνι» παίζουν σπουδαίοι μουσικοί όπως ο Ν. Αντύπας (ντραμς-κρουστά), ο Ν. Ζέρβας (πλήκτρα), ο Ν. Πολίτης (μπάσο) και ο Β. Σαλέας με το κλαρίνο του στο «Εγώ τραγούδαγα τα βράδια στα σκυλάδικα» .Τραγούδι για το οποίο είχε γράψει κάποτε η δημοσιογράφος και ποιήτρια κα Στέλλα Βλαχογιάννη πως «είναι ένα κομμάτι σάρκα κομμένο με νυστέρι από την ίδια.»

Μικρός ο κόσμος μου στα μέτρα μου ασήμαντος
πως να γεννήσει η μιζέρια μου ένα θαύμα;
Μια λεπτομέρεια μονάχα εγώ του σύμπαντος
μια υποχρέωση η ζωή μου και ένα τάμα

Το κύριο γνώρισμα της στιχουργικής της Ελένης Βιτάλη, είναι ο αυτοβιογραφικός χαρακτήρας των τραγουδιών. Στίχος γεμάτος αλήθεια, τσαμπουκά, δύναμη, ειλικρίνεια. Λόγος συγκινητικός με ουσία και βάθος. Τα τραγούδια αυτά, όπως έχει πει και η ίδια γράφτηκαν σε μια χρονική περίοδο είκοσι χρόνων. Πρώτο ήταν η «Κιβωτός» όταν γέννησε το γιο της Νίκο και τελευταίο το «Ένα χειμωνιάτικο πρωί» όταν τσακώθηκε σοβαρά με τον άντρα της το Βαγγέλη Ξύδη, και έφυγε από το σπίτι… 

Όσες φορές την έχουν ρωτήσει γιατί γράφει τραγούδια απαντά: «γιατί ήθελα να εντυπωσιάσω τον άντρα μου» ή «για να μην κάνω τίποτα χειρότερο»… έτσι απλά!

Όταν τα έγραφε τα θεωρούσε αφελή, σήμερα πιστεύω πως έχει αλλάξει γνώμη. 

Ένα άλλο σημαντικό και ιδιαίτερο στοιχείο του δίσκου είναι η θεματολογία του. Η Ελένη Βιτάλη δεν είναι μια γυναίκα που αγαπά και ερωτεύεται μόνο (κάθε σπίτι οχυρό, ένα χειμωνιάτικο πρωί), αλλά ανησυχεί και προβληματίζεται για όσα συμβαίνουν γύρω της (πιο πολύ για μένα, κιβωτός, περπατούσα αφηρημένη, οι μοναχικές γιαγιάδες) αλλά και μέσα της (εγώ τραγούδαγα, νυχτώνει, τι με κοιτάζετε).

Σ' αγαπώ κι έλα πάμε να φύγουμε
τώρα που είναι ακόμα καιρός
γιατί ο άγγελος που έχω κρύψει στα στήθια
χαφιές θα μου γίνει κι αυτός

   

Άφησα για το τέλος τη συμβολή του σπουδαίου κιθαρίστα και συνθέτη Γιάννη Σπάθα, ο οποίος έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην τελική διαμόρφωση των τραγουδιών. Έχει αναφερθεί και η ίδια η Βιτάλη πολλές φορές στο πόσο πολύ την βοήθησε για να βρει τον «ήχο» της και να κάνει αυτά τα τραγούδια έτσι ακριβώς όπως τα ονειρεύτηκε.

Ένα ευχαριστώ λοιπόν, εκ μέρους όλων μας, στους Γιάννη Σπάθα, Μάρκο Κουτοπέδη, Σταύρο Σοφρωνά και Γρηγόρη Τακεσιάν μιας και αν δεν υπήρχαν οι κύριοι αυτοί ίσως η Ελένη Βιτάλη δεν είχε κυκλοφορήσει ποτέ αυτό το δίσκο. 

Στο σημείωμά της αφιερώνει το «Απέναντι Μπαλκόνι» στη μνήμη της Μαρίας Ιορδανίδου. Έτσι και εμείς… 

Το σημείωμα της Ελένης Βιτάλη στο δίσκο:

Δεν οδηγώ αυτοκίνητο. Δεν έχω καλή μνήμη. Ξεχνάω τα πάντα εκτός από

----------------------------------------------------

Ναι, τελικά το αγαπάω το καμαρίνι μου. Είναι πολύ μικρό έως στενάχωρο. 

Νιώθω μεγάλη εκεί μέσα.

Γεννήθηκα σε κοπάδι από λύκους. Ήταν -με θυμάμαι- σοφοί οι λύκοι, σκληροί, αμείλικτοι και με μάθανε να σκοτώνω χορτοφάγα. Έτσι έπρεπε, για να ζήσω. Τώρα περνάω τη ζωή μου ανάμεσα σε ισορροπημένους ανθρώπους. Είμαι τόσο ανισόρροπη. Ψάχνω το κοπάδι μου, το γερόλυκο πατέρα μου, την αμείλικτη απολυτότητά του και τη βιασύνη του να φάει το φαϊ μου. Πάει το κοπάδι μου, πάνε οι ήχοι του ταμ-ταμ, οι καβγάδες, οι φωτιές, τα γλέντια, τα κρασοπότια. Πάνε τα ερωτικά παιχνίδια του αρχηγού. 

Γιατί σκοτώσανε τους λύκους;

Γιατί με υιοθέτησε η οικογένεια των ανθρώπων; Κι ήμουνα παιδί, τόσο παιδί, ίσα να συμπαθήσω τους ανθρώπους και να ξεχάσω για λίγο τους νόμους του κοπαδιού μου.

Νεκρός ο πατέρας Λύκος.

Νεκρά και τα αδέρφια μου κι η Λύκαινα η μάνα μας. Φύγανε στο Αληθινό και μου άφησαν τους νόμους γραμμένους σε κορμούς δέντρων. Κάψανε οι άνθρωποι τα δέντρα. Τώρα ψάχνω στις στάχτες να βρω τους νόμους. Πού πάει το κοπάδι μου; Θυμάμαι μόνο λίγο τους ήχους του ταμ-ταμ και τους τραγουάω: ταμ-ταμ-ταμ...

ΥΓ.1: Γιάννη Σπάθα, ένα ευχαριστώ είναι λίγο μπροστά στη σημαντική σου συμβολή στα τραγούδια μου. Ο καθένας μας, Γιάννη, κουβαλάει κάποια πράγματα που τον κάνουν μέτριο, καλό έως μεγάλο. Αυτό το μεγάλο που έχεις κατακτήσει μόνο εσύ γνωρίζεις μέσα από ποιες εμπειρίες και διαδικασίες το κατέκτησες. Γι' αυτό δεν ταιριάζει ένα απλό ευχαριστώ, επειδή ό,τι έκανες γι' αυτή τη δουλειά, δεν το έκανες για μένα. Και να θέλεις δεν μπορείς να γίνεις μετριότητα. Έτσι, αυτά τα μουσικά μου μπουσουλίσματα πήραν τη μορφή που κι εγώ η ίδια θα ήθελα βαθιά. Χρειάζεται η ξεφτισμένη εποχή μας ανθρώπους σαν κι εσένα. Πάντα οι λίγοι σώζουν ό,τι πάνε να καταστρέψουν οι πολλοί κι εσύ Γιάννη, ανήκεις στους λίγους. Να 'σαι καλά.

ΥΓ. 2: Στο μουσικό Μάρκο Κουτοπέδη, τον αγαπητό μου φίλο, πρέπει να πω ότι οφείλεται η ύπαρξη αυτού του δίσκου. Αυτός όχι μόνο με ενθάρρυνε, αλλά και με έπιασε από το μανίκι. "Ελένη, βγάλε δίσκο μερικά από τα τραγούδια σου" μου έλεγε και ξαναέλεγε. Γεια σου, ρε Μάρκο φωνακλά, αλλά, μην ξεχνάς, το ξύλο θα το μοιραστούμε, έτσι; Ευχαριστώ τον Σταύρο Σοφρωνά και τον Γρηγόρη Τακεσιάν για την πολύτιμη συμβολή τους. Επίσης, τον ηχολήπτη Κώστα Καλημέρη, καθώς και τη φίλη μου τη Λαμπρινή.