Η Αθήνα στο λογοτεχνικό επίκεντρο

Το νέο βιβλίο της Δώρας Μέντη αποτελεί μια περιήγηση στην πόλη της Αθήνας, έτσι όπως σχηματοποιήθηκε στα νεοελληνικά λογοτεχνικά κείμενα, και συμβάλλει στο να «παρακολουθήσουμε το δίκτυο επικοινωνίας και λειτουργία της πόλης από τον 19ο ως τον 20ο αιώνα». Μια διαδρομή που καλύπτει σχεδόν 140 χρόνια λογοτεχνικής αποτύπωσης, εκκινώντας από τη νεοσύστατη πρωτεύουσα του 1834 και φτάνοντας, εν μέσω βίαιων αλλά και ανεπαίσθητων αλλαγών, μέχρι την Αθήνα της δεκαετίας του 1970.

Το κύριο σώμα του βιβλίου απαρτίζεται από οκτώ μελέτες, στην πλειοψηφία τους από συνεδριακές ανακοινώσεις (εκτός από τη μελέτη «Η Αθήνα της δεκαετίας του ΄70, όπως την ένιωσαν οι νέοι ποιητές» που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Νέα Εστία), δημοσιευμένες σε τόμους. Ξεκινώντας από τις λογοτεχνικές αθηναϊκές αποτυπώσεις μιας εκατονταετίας (1830-1930) και κάνοντας συγκεκριμένες στάσεις στην παπαδιαμαντική και παλαμική εξεικόνιση της πρωτεύουσας και των κατοίκων της, περνάμε στη δεκεμβριανή σύγκρουση του 1944 με τις αριστερές οπτικές κυρίως του Νικηφόρου Βρεττάκου και της Μέλπως Αξιώτη. Συνεχίζοντας με τις μετεμφυλιακές επιστροφές των «κυνηγημένων» και με το θεματικό μοτίβο του επιζώντος, φτάνουμε στις μεταβατικές δεκαετίες του ΄60 και ΄70.

Δεκαετίες που αποτυπώνουν την εκσυγχρονιστική τάση της πόλης και ταυτόχρονα αφήνοντας μια θλιβερή ή αποπνικτική αίσθηση, ως απόρροια της μικροαστικής ανάπτυξης. Η καθημερινή ζωή στην πρωτεύουσα τροφοδοτεί τα λογοτεχνικά κείμενα κι εκείνα με τη σειρά τους, την απεικονίζουν σε πολλές περιπτώσεις φωτογραφικά. Η συγγραφική προσπάθεια της συγγραφέως επικεντρώνεται στη λογοτεχνική και όχι τόσο στην ιστορική διάσταση, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι συχνά δε συμπλέουν.

Η αθηναιογραφική προσέγγιση της Δώρας Μέντη με επίκεντρο τα νεοελληνικά λογοτεχνικά κείμενα, προσδίδει μια ενδιαφέρουσα, συγκριτική οπτική μεταξύ των λογοτεχνικών έργων. Κυρίως με τις πλούσιες βιβλιογραφικές αναφορές, εμφανίζεται ένα καινούργιο πλέγμα αναζητήσεων για την ολόπλευρη κάλυψη του θέματος, ή για τον εμπλουτισμό των ήδη υπάρχουσων αναφορών. Μια μεστή προσπάθεια, που το μόνο που θα μπορούσε να τη διαταράξει, είναι η έλλειψη λογοτεχνικών αναφορών για την κατοχική Αθήνα.

Η Δώρα Μέντη διδάσκει νεοελληνική φιλολογία στο τμήμα Φιλολογίας του ΕΚΠΑ και στο Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο. 

Το βιβλίο «Η Αθήνα από τον 19ο στον 20ο αιώνα» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Gutenberg.