Η σπουδαία αυτή ανθολογία κυκλοφόρησε πριν δέκα χρόνια
ακριβώς και φέρει την υπογραφή του Γιάννη Σουλιώτη (επιλογή-εισαγωγή-μετάφραση)
και της Παυλίνας Παμπούδη (επιμέλεια-υπεύθυνη σειράς «Ποιητές του
Κόσμου»). Οι «Εκδόσεις Ροές» καταθέτουν για άλλη μια φορά ένα βιβλίο-σημείο αναφοράς, για τους λάτρεις της Ποίησης.
Στις 400 σελίδες του τόμου «Ανθολογία Πορτογαλικής Ποίησης»
παρουσιάζονται επιφανείς ή λιγότερο γνωστοί -στους Έλληνες αναγνώστες
τουλάχιστον- ποιητές της Πορτογαλίας. Η 10σέλιδη εισαγωγή του
Σουλιώτη είναι άκρως κατατοπιστική για την μακραίωνη ιστορία της χώρας,
αλλά και για την πορεία της λογοτεχνικής της παράδοσης που εκκινεί τον
δωδέκατο αιώνα.
Οι ποιητές που ανθολογούνται σ’ αυτό το βιβλίο χρονολογούνται στο
τέλος του 19ου έως τις αρχές του 21ου αιώνα. Συμπεριλαμβάνονται 58
ποιητές όλων των γενεών και ρευμάτων, ενώ για τον καθένα τους παρατίθεται ένα σύντομο, αλλά
πληρέστατο βιογραφικό σημείωμα και δύο έως δέκα αντιπροσωπευτικά ποιήματα.
Θεωρώ εξαιρετικά δύσκολο και φιλόδοξο εγχείρημα το να δημιουργηθεί μια Ποιητική
Ανθολογία, πολύ περισσότερο όταν πρόκειται για ξένη λογοτεχνία και μάλιστα, σε
περασμένο χρόνο. Πρόκειται για μιαν αξιέπαινη προσπάθεια του ανθολόγου – μεταφραστή.
Παρακάτω, επιλέγουμε ένα ποίημα, ως ένα μικρό εξαιρετικό
δείγμα γραφής, της ποιήτριας και μεταφράστριας, Sophia de Mello Breyner Andersen de Sousa Tavares (Πόρτο,
1919-2004):
«Θ’ αναστηθούμε»
Θ’ αναστηθούμε ακόμη και κάτω απ’
τον ουρανό της Κνωσού
Και στους Δελφούς, κέντρο του κόσμου
Θ’ αναστηθούμε ακόμη και στη σκληρή
γη της Κρήτης.
Θ’ αναστηθούμε εκεί που οι λέξεις
Είναι το όνομα των πραγμάτων
Κι όπου είναι καθαρά και ζωντανά τα
περίχωρα
Στο διαπεραστικό φως της Κρήτης.
Θ’ αναστηθούμε εκεί όπου η πέτρα, το
αστέρι, ο χρόνος
Είναι το βασίλειο του ανθρώπου.
Θ’ αναστηθούμε για να δούμε την
απέναντι γη
Στο άσπρο φως της Κρήτης
Μετά συμφέρει να γίνει καθαρή η
καρδιά του ανθρώπου
Και να σηκωθεί τη μαύρη ακρίβεια του
σταυρού
Στο άσπρο φως της Κρήτης.
Τον πρόλογο της έκδοσης υπογράφει η Ana Maria Soares
(Λέκτορας Πορτογαλικής Φιλολογίας-Ινστιτούτο Camoes)
Μια ανθολογία κάνει αυτό που επιτάσσει το όνομά της: συλλέγει άνθη
όλων των ειδών, πολύχρωμα, μικρά ή μεγάλα, ταπεινά ή φανταχτερά, και δημιουργεί
μια τερπνή ανθοδέσμη. Είναι αποτέλεσμα κόπου, έρευνας, μελέτης και, κυρίως,
αγάπης - και η αγάπη είναι πάντα θέμα υποκειμενικών επιλογών.
Έτσι, η "Ανθολογία Πορτογαλικής Ποίησης" του Γιάννη
Σουλιώτη δεν περιλαμβάνει μόνο μερικά από τα πιο σημαντικά ποιήματα του πολύ
αγαπητού στην Ελλάδα Fernando Pessoa και άλλων, σχεδόν εξίσου σπουδαίων της
πορτογαλικής λογοτεχνίας, αλλά επίσης παρουσιάζει και Πορτογάλους ποιητές
λιγότερο γνωστούς ή ακόμη και σχεδόν άγνωστους. Οι τελευταίοι δεν είναι
οπωσδήποτε ήσσονες, απλώς δεν ευνοήθηκαν και πολύ από την εποχή τους.
Το καθαρά πορτογαλικό συναίσθημα της saudale, του καημού, της
θλίψης και της απελπισίας, είναι η πηγή που έκανε να αναβλύσει στον κόσμο
περισσότερη ποίηση από οποιαδήποτε άλλη πηγή έμπνευσης. Έτσι είναι οι
Πορτογάλοι, ανάμεσα στην απελπισία και την αντιμετώπιση της πραγματικότητας,
ανάμεσα στο φόβο και το πείσμα να προχωρήσουν σε άγνωστες κατευθύνσεις.
Τα ποιήματα τούτης της Ανθολογίας κινούνται κυρίως γύρω απ' αυτό
τον άξονα: προσεγγίζουν τις αμφιβολίες του ατόμου που διερωτάται σχετικά με την
απρόσωπη συλλογική ζωή, τον πόνο, την αιωνιότητα του παρόντος και τη νοσταλγία.
Ο Γιάννης Σουλιώτης μάς πληροφορεί στην αρχή του βιβλίου ότι
προσπάθησε «να κρατήσει, όσο ήταν δυνατόν, την ποικιλία των ήχων, τη
μουσικότητα που διακρίνει την πορτογαλική γλώσσα» - και γι’ αυτόν και μόνο το
λόγο αξίζει να επαινεθεί.
Ελπίζω ότι ο αναγνώστης θα εκτιμήσει αυτή την προσπάθεια και πως,
προσεγγίζοντας ένα ευρύ φάσμα της πορτογαλικής ποίησης, θα αισθανθεί, θα
συγκινηθεί, θα σκεφτεί και θα απολαύσει.
Όπως έγραφε και ο Fernando Pessoa:
Tudo vale a pena quando a alma não é pequena (Τα
πάντα αξίζουν τον κόπο όταν η ψυχή δεν είναι μικρή).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου