Σπουδαίοι τόμοι με κείμενα μνήμης για τα 200 χρόνια από την Επανάσταση του 1821

"Απομνημονεύματα της δεύτερης πολιορκίας του Μεσολογγίου (1825-1826)" του Αρτέμιου Ν. Μίχου. Εισαγωγές-επιστημονική επιμέλεια και σχόλια: Μαρία Ευθυμίου-Βαγγέλης Σαράφης. 

Τα 200 χρόνια από την Επανάσταση του 1821 είναι μια επέτειος ορόσημο και προσκλητήριο. Μας προσκαλεί να θυμηθούμε, να διαβάσουμε, να στοχαστούμε, να μετουσιώσουμε τη συγκίνηση σε γνώση και τη γνώση σε κριτικό και αυτοκριτικό λόγο. Για να ανταποκριθεί στο προφανές χρέος του, να τιμήσει τον Αγώνα με τρόπο παιδευτικό, το Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία, που λειτουργεί από το 2004, αποφάσισε να εκδώσει, στη σειρά «Κείμενα Μνήμης» και με την ευθύνη της επιστημονικής επιτροπής που συστάθηκε γι' αυτόν τον σκοπό, δυσεύρετα απομνημονεύματα/ημερολόγια αγωνιστών και ιστοριογραφήματα του 19ου αιώνα που επικεντρώνονται στην Επανάσταση.

Όχι τυχαία, πρώτος τόμος της σειράς «Κείμενα Μνήμης» είναι τα Απομνημονεύματα της δευτέρας πολιορκίας του Μεσολογγίου του Ηπειρώτη αγωνιστή Αρτέμιου Ν. Μίχου, που εκδίδονται με την επιστημονική επιμέλεια της Μαρίας Ευθυμίου και του Βαγγέλη Σαράφη. Το Μεσολόγγι, με το θαυμαστό σθένος των πολιορκουμένων του, Ελλήνων και φιλελλήνων, και το απαράμιλλο αυτοθυσιαστικό πάθος της Εξόδου, εξακολουθεί να μας συναρπάζει. Όπως συνάρπασε τον Διονύσιο Σολωμό, που αφιέρωσε στο «αλωνάκι» την ψυχή του και τα υψηλότερα γεννήματα της ποιητικής του έμπνευσης. Όπως συνάρπασε τους Ευρωπαίους, αφυπνίζοντας τη διάθεσή τους να συντρέξουν τους Έλληνες, διάθεση που την είχαν πληγώσει οι ελληνικοί εμφύλιοι.

Ο Γιαννιώτης Αρτέμιος Μίχος (1803-1880) πολέμησε για την ελευθερία σε πολλά μέτωπα της Ρούμελης. Στα χρόνια 1825-1826 βρέθηκε στο Μεσολόγγι και μοιράστηκε με τους συμμαχητές του τις κορυφαίες στιγμές του Αγώνα. Οι σημειώσεις που κρατούσε κατά τη διάρκεια της δεύτερης πολιορκίας, αλλά και τα φύλλα των Ελληνικών Χρονικών που εξέδιδε ο Ελβετός φιλέλληνας Ιωάννης Ιάκωβος Μάγερ, στάθηκαν η πρώτη ύλη για να συντάξει τα απομνημονεύματα του, προς το τέλος της ζωής του, εμπλουτίζοντάς τα με τις αναμνήσεις του. 

Σεμνός, αυτοσυγκρατημένος, λιτός και απέριττος ο λόγος του -αδημοσίευτος έως τον θάνατό του-, φωτίζει πραγματικότητες, νοοτροπίες και πρόσωπα στην πολιορκημένη πόλη, αποτελώντας σημαντική ιστορική μαρτυρία αλλά και τεκμήριο ήθους.

"Απομνημονεύματα Πολεμικά" του Χριστόφορου Περραιβού. Εισαγωγή-Επιστημονική επιμέλεια και σχόλια: Στέφανος Παπαγεωργίου. 

Ο δεύτερος τόμος, που εκδίδεται με την επιστημονική επιμέλεια του Στέφανου Παπαγεωργίου, έχει ένα εξαιρετικό γνώρισμα που επαυξάνει την καθαυτό αξία του: είναι το πρώτο αυτοβιογραφικό κείμενο αγωνιστή της Επανάστασης που ιστορεί τη γενέθλια δεκαετία του 1820, το οποίο τυπώθηκε και κυκλοφόρησε στην ελεύθερη πλέον Ελλάδα. Πρόκειται για τα Απομνημονεύματα πολεμικά του Χριστόφορου Περραιβού, συντρόφου του Ρήγα Φεραίου και μυημένου στη Φιλική Εταιρεία από το 1817.

Και μόνο η θερμότητα που κυριεύει ένα κείμενο κατά τα λοιπά ψυχρό, όταν γίνεται λόγος για τις πληγές που ανοίγει η διχόνοια, είτε στα πεδία των μαχών είτε στα πεδία των πολιτικών συγκρούσεων ανάμεσα σε ματαιόδοξα άτομα ή εξουσιόφιλες φατρίες, θα αρκούσε για να συστήσει τα Απομνημονεύματα του Χριστόφορου Περραιβού ως ανάγνωσμα υψηλής παιδευτικής αξίας. Το συμπέρασμα του αγωνιστή του '21 είναι απλούστατο: "Αφ' όλας τα οποίας εκερδίσαμεν νίκας έως την σήμερον κατά των ενθρών, η ενδοξοτέρα, η αθάνατος και η σωτήριος δια το έθνος μας είναι το να καταπαύσωμεν αυτήν την κατηραμένην και ολέθριον διχόνοιαν".

Αυτοί είναι οι δύο πρώτοι τόμοι που κυκλοφόρησαν το 2019 και ανήκουν στη σειρά "Κείμενα Μνήμης" με διευθυντή τον Παντελή Μπουκάλα. Ένα εξαιρετικά σπουδαίο έργο για τα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση του 1821. Ευελπιστούμε σε ανάλογη εκδοτική συνέπεια και συνέχεια!

Το πρόγραμμα και οι δράσεις

Το 2021 συμπληρώνονται 200 χρόνια από την Επανάσταση του 1821, η οποία αποτέλεσε την ιδρυτική πράξη του ελληνικού κράτους και μείζον γεγονός της νεότερης ελληνικής ιστορίας. Παράλληλα, υπήρξε κρίσιμο ευρωπαϊκό και διεθνές γεγονός, αφού οδήγησε, για πρώτη φορά, στην ίδρυση ενός εθνικού κράτους στη Νοτιοανατολική Ευρώπη, και μάλιστα με απόσχιση από την Οθωμανική Αυτοκρατορία. 

Το Ίδρυμα της Βουλής για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία συμμετέχει ενεργά  στην επέτειο, με τον Κύκλο Δράσεων «1821-2021: 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση». Όχι μόνο επειδή η Επανάσταση του 1821 οδήγησε στη δημιουργία του ελληνικού κράτους, εμπνέοντας τους συντελεστές της και την παγκόσμια κοινότητα με τα ιδανικά της ελευθερίας και της ανεξαρτησίας, αλλά και επειδή η Βουλή των Ελλήνων υπήρξε ο πρώτος δημόσιος θεσμός ο οποίος εργάστηκε συστηματικά για τη συγκρότηση της ιστορίας και της μνήμης του Αγώνα. Σημειώνεται ενδεικτικά η συγκέντρωση και η έκδοση από τη Βουλή, ήδη από τη δεκαετία του 1850, με τη  φροντίδα του Γεωργίου Τερτσέτη,  των Αρχείων της Ελληνικής Παλιγγενεσίας.

Σε αυτή την κατεύθυνση το Ίδρυμα της Βουλής έχει αναλάβει μια σειρά δράσεις, οι οποίες επιδιώκει να χαρακτηρίζονται από πολυφωνία και εγκυρότητα – σύμφωνα με την παράδοση που έχει δημιουργήσει. Οι δράσεις  κινούνται στο τρίπτυχο Ιστορία - Αρχεία - Μνήμη και εκτείνονται σε ένα τετραετές πρόγραμμα μέχρι το 2021, με σκοπό να καλύψουν υπαρκτά κενά στην αρχειακή έρευνα, την εκδοτική δραστηριότητα και τη διερεύνηση της συλλογικής μνήμης γύρω από την Επανάσταση του 1821. Πρόκειται για τρεις διαφορετικές πλευρές της ίδιας ανάγκης, δηλαδή να μελετηθεί επιστημονικά το 1821, να δημιουργηθούν αξιόπιστα εργαλεία έρευνας και να διαχυθεί αυτή η γνώση. 

Οι δράσεις που έχουν αναληφθεί επιδιώκουν επίσης να αναδείξουν και μια ιδιαίτερη διάσταση που συμπλέκεται με τη φύση και τη λειτουργία του Κοινοβουλίου:  τη σημασία του 1821 ως μιας επανάστασης που εμπνεύστηκε από τα δημοκρατικά ιδεώδη του καιρού της και τα εφάρμοσε στους πρωτότυπους θεσμούς και το εθνικό κράτος που συγκρότησε. Στο πλαίσιο αυτό, το Ίδρυμα της Βουλής, συνεργαζόμενο με επιστημονικούς φορείς (πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα), αναλαμβάνει, όπως έκανε και στο παρελθόν και θα συνεχίσει και στο μέλλον, τη διάχυση της ιστορικής γνώσης στο κοινό.