Η εμβληματική τριλογία του Ίλια Έρενμπουργκ

Ο Ίλια Γριγόριεβιτς Έρενμπουργκ γεννήθηκε στο Κίεβο (27.1.1891) και πέθανε στη Μόσχα (31.8.1967). Συνελήφθη το 1908 για συμμετοχή σε επαναστατική οργάνωση των μπολσεβίκων, αλλά πριν γίνει η δίκη διέφυγε στη Γαλλία. Τον Ιούλη του 1917 γύρισε στη Ρωσία. Από το 1921 ως το 1924 ζούσε στο Βερολίνο και συνεργαζόταν ενεργά με το σοβιετικό Τύπο. Στα χρόνια του Ισπανικού Εμφυλίου ήταν πολεμικός ανταποκριτής της Ισβέστια κι έγραψε πολλά άρθρα κατά του φασισμού και του μιλιταρισμού. Από τις αρχές της δεκαετίας του 1930 ζούσε μόνιμα στην ΕΣΣΔ. Ο Έρενμπουργκ άρχισε να γράφει το μυθιστόρημα Η πτώση του Παρισιού το 1940. Στη διάρκεια του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου εμπνεύστηκε το μυθιστόρημα Θύελλα (1946-1947). Στα μεταπολεμικά χρόνια δημοσίευσε το μυθιστόρημα Το ένατο κύμα (1951-1952) και τη νουβέλα Τα χιόνια λιώνουν (1954-1956).

Τα τρία μεγάλα του μυθιστορήματα (2 τόμων το καθένα) κυκλοφόρησαν τα τελευταία δύο χρόνια στην Ελλάδα από τις Εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή με τη μετάφραση του Πλάτωνα Καραντάνη. 

Η πτώση του Παρισιού 

H αστική τάξη στη Γαλλία του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου μέσω της φασιστικής μπότας εξακολούθησε να πατάει στο πτώμα της εργατικής τάξης και να κερδίζει αμύθητα πλούτη, ακριβώς όπως έκανε και πριν, στη «δημοκρατία» της… Και η κυβέρνηση του Λαϊκού Μετώπου; Το εκεί Κομμουνιστικό Κόμμα που συμμετείχε σε αυτήν; Μπορεί τελικά ένα Κομμουνιστικό Κόμμα που συμμετέχει σε μια αστική κυβέρνηση ν’ αποτρέψει την οικονομική καπιταλιστική κρίση και τις συνέπειές της; Μπορεί ν’ αποτρέψει τον ιμπεριαλιστικό πόλεμο; Η πείρα του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου είναι πλούσια και τα διδάγματα που αντλούνται από αυτόν ακόμα περισσότερα. Η πτώση του Παρισιού –αν και λογοτεχνικό έργο– απαντάει στα παραπάνω ερωτήματα.

Θύελλα

Πέντε χρόνια μετά από την έκδοση της Πτώσης του Παρισιού και την ανάδειξη των αιτιών της συντριβής της Γαλλίας στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ο Σοβιετικός Ίλια Έρενμπουργκ μας μεταφέρει με τη Θύελλα στο κέντρο πλέον των εξελίξεων: Μαζί με τις φασιστικές δυνάμεις που κυριαρχούν στην Ευρώπη και προελαύνουν ενάντια στη Σοβιετική Ένωση με την ανοχή των Δυτικών, αναδεικνύει την καθημερινότητα των απλών ανθρώπων του λαού, που πρωτοστάτησαν στην εμπροσθοφυλακή αλλά και στα μετόπισθεν της Μεγάλης Αντιφασιστικής Νίκης των Λαών· και αυτό, σε αντίθεση με τον ηθικό ξεπεσμό της ολιγαρχίας του πλούτου, που συνέχιζε να κερδοσκοπεί και κάτω από τη ναζιστική κυριαρχία…

Το ένατο κύμα

«Απορώ», έγραφε ο Ντουμά, «πώς μπόρεσαν μερικοί επιστήμονες και συγγραφείς να υπογράψουν ένα τέτοιο ντοκουμέντο. Η πράξη αυτή δεν είναι μόνο αποκρουστική, είναι και ανόητη. Για να εμποδίσουν την πρόοδο, μια χούφτα άνθρωποι ονειρεύονται την πανούκλα, ονειρεύονται έναν καινούργιο κατακλυσμό και θάλασσες από ανθρώπινο αίμα, για να πνίξουν μέσα την ανθρωπότητα. Στο έγκλημα όμως αυτό, η ανθρωπότητα απαντάει: Ποτέ! Η αγανακτισμένη συνείδησή της θυμίζει ένα κύμα πρωτοείδωτο ίσως στην Ιστορία. Ένας Σοβιετικός επιστήμονας, που συνάντησα στη Στοκχόλμη, μου διηγήθηκε ότι σύμφωνα με μια λαϊκή ρωσική παράδοση το ένατο κύμα είναι το πιο μεγάλο...» «…Περνώντας μπροστά από το Μαυσωλείο, η Νίνα Γκεόργκεβνα είχε στραμμένο το πρόσωπό της προς τον Στάλιν. Ο Στάλιν χαμογελούσε. Χαμογελούσε και η Νίνα Γκεόργκεβνα. Χαμογελούσε στον άνθρωπο αυτόν, που είχε γνωρίσει τον κόσμο τον παλιό, που στάθηκε στο πλευρό του Λένιν, που αγωνίστηκε, που φυλακίστηκε και σήκωσε στην πλάτη του το πιο βαρύ φορτίο. Χαμογελούσε στον άνθρωπο που δυνάμωσε το κράτος των Σοβιέτ και οδήγησε το λαό νικητή, μέσα από τη θύελλα την τρομερή και στέκεται τώρα φρουρός της ειρήνης και της ζωής...».

Στο τρίτο και τελευταίο μέρος της τριλογίας του (Η πτώση του Παρισιού, Θύελλα, Το ένατο κύμα) ο Έρενμπουργκ μας μεταφέρει πλέον στην περίοδο που τελειώνει ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, ενώ παράλληλα ξεκινάει ο λεγόμενος «Ψυχρός Πόλεμος».