Το "Αρχείο Χρόνη Αηδονίδη" στην Αλεξανδρούπολη

Στο «Ανθίμειο Πολιτιστικό Κέντρο» της Ιεράς Μητροπόλεως Αλεξανδρούπολης, λειτουργεί μόνιμη έκθεση με το προσωπικό και μουσικό αρχείο του σπουδαίου δασκάλου και τραγουδιστή της παραδοσιακής και βυζαντινής μουσικής, Χρόνη Αηδονίδη.
Ο μεγάλος Χρόνης Αηδονίδης, δώρισε στη Μητρόπολη Αλεξανδρούπολης προσωπικά του αντικείμενα και μεγάλο μέρος του καλλιτεχνικού αρχείου του: φωτογραφίες, δίσκους, δημοσιεύματα, έγγραφα, βιβλία, στολές, τιμητικές πλακέτες κ.ά. 

Το υλικό αυτό φιλοξενείται μόνιμα σε αίθουσα της Μητρόπολης Αλεξανδρούπολης , στο νεόκτιστο εκκλησιαστικό πολιτιστικό κέντρο "Ανθίμειον", την οποία παραχώρησε ο Μητροπολίτης Αλεξανδρούπολης κ.κ. Άνθιμος και τα εγκαίνια της οποίας πραγματοποιήθηκαν στις 12 Οκτωβρίου 2008.

Ο Σεβασμιότατος Μητροπολίτης κ.κ. Άνθιμος, μίλησε αποκλειστικά στο «MediaSoup» και στο Θεοδόση Βαφειάδη, για το Χρόνη Αηδονίδη και το περίφημο «Αρχείο Χρόνη Αηδονίδη» που βρίσκεται στην Αλεξανδρούπολη (Πλαταιών και Αμφιπόλεως, τηλέφωνα: 25510 26359 – 27853). Τον ευχαριστούμε μέσα απ’ την καρδιά μας.

Ο Χρόνης Αηδονίδης, έκανε γνωστό το θρακιώτικο τραγούδι στο πανελλήνιο. Τα δημώδη λόγια των τραγουδιών μας, τη βαθύρριζη μουσική τους, την εμπνευσμένη αλληγορία τους, τη σεμνή αισθηματικότητά τους, την πηγαία τους έκφραση, πήρε στην καρδιά του ο καλόκαρδος Αηδονίδης και με την γλυκύτατη φωνή του, τα εκτόξευσε στο εθνικό μουσικό στερέωμα. Υπήρξε ο κατάλληλος άνθρωπος στην καίρια εποχή, με την ακριβή απόδοση και έδωσε στο θρακιώτικο τραγούδι το αθάνατο νερό. Αν ο Χρόνης έρχονταν νωρίτερα, κανείς δεν θα τον άκουγε. Αν αργούσε λίγο, το τραγούδι μας θα είχε πια πεθάνει. Τώρα, το τοποθέτησε εκεί που του αξίζει. Ο Θεός να τον έχει καλά. Τον αγαπώ, τον σέβομαι και τον τιμώ πολύ.
Θυμάμαι την ημέρα που ήρθε στο γραφείο μου στο «Ανθίμειο» και μου εκμυστηρεύτηκε την αγωνία του για την τύχη που θα είχαν οι παρτιτούρες και τα μουσικά του κειμήλια, μετά την έξοδό του από τη ζωή αυτή. Ρώτησα, τί συνήθως συμβαίνει. Μου απάντησε ότι καταλήγουν σε υπόγεια Δήμων ή Ωδείων και χάνονται. -«Εσείς τί θα θέλατε», τον ρώτησα. –«Να μείνουν σε κοινή θεά και να συνεχίσουν να διδάσκουν», μου είπε. Σηκώθηκα αστραπιαία. -«Ν’ ανεβούμε στον ακριβώς επάνω όροφο;» του πρότεινα. Ακολούθησε απορημένος και του έδειξα την αίθουσα που βρίσκεται επάνω από το γραφείο μου. –«Αυτή θα σας εξυπηρετούσε για την έκθεση των κειμηλίων σας;» τον ρώτησα. Τα μάτια του βούρκωσαν.
Αρχίσαμε τις διαδικασίες και του υπέγραψα συμφωνητικό, ότι δεσμεύομαι να παραμείνουν εκεί εκτεθειμένα όσο ζω. Αν ο διάδοχός μου στη Μητρόπολη θελήσει να αξιοποιήσει αλλιώς τον χώρο, να παραδώσει το Αρχείο στον κ. Απόστολο Ευφραιμίδη που γνωρίζω πόσο τον αγαπά. Κάναμε τα εγκαίνια και εκεί ο Χρόνης μου είπε: «Τώρα μπορώ να πεθάνω ήσυχος!».
Όμως δεν θα γίνει κάτι τέτοιο, επειδή θα συνεχίσει για πάντα να ζει στις καρδιές, στην ιστορική μνήμη του λαού μας, στην παράδοση του τόπου μας, στη μουσική τέχνη.
Το «Αρχείο του Χρόνη Αηδονίδη» είναι στη διάθεση όσων επιθυμούν να το επισκέπτονται. Όχι μόνο ως Μουσείο. Θέλω να γίνει ένα ζυμωτήρι που θα γεννάει «παραδοσιακό άρτο» για να τρέφει τους κατοπινούς  Έλληνες που δεν θα τον γνωρίσουν παρά μέσα από τη φωνή του και την τέχνη του. Νομίζω ότι θα το καταφέρουμε.
Το έχουμε ανάγκη, εμείς και ο τόπος, τώρα που δεν μας άφησαν τίποτ’ άλλο για να καμαρώνουμε από τον ελληνισμό μας, παρά μόνο την αρχοντική μας τέχνη. Αυτήν, που ο Αηδονίδης μετέτρεψε σε εκφραστή της ψυχής μας.
Η πρότασή μας στον Πατριάρχη Βαρθολομαίο για να του δοθεί τίτλος Άρχοντος του Οικουμενικού Θρόνου, ήρθε να επιβεβαιώσει τη θέση που ήδη κατέχει στη συλλογική εθνική και παραδοσιακή μας συνείδηση.
«Είχαν λαλιά κι άλλα πουλιά, μα ένα ήταν μοναχά, απ’ όλα τους τ’ αηδόνι».
 +Ο Αλεξανδρουπόλεως Άνθιμος     

Ο Χρόνης Αηδονίδης γεννήθηκε στις 23 Δεκεμβρίου 1928, στην Καρωτή, ένα χωριό κοντά στο Διδυμότειχο. Γιος του ιερέα Χρήστου και της Χρυσάνθης Αηδονίδη, είναι ο δεύτερος από τα πέντε αδέλφια του. Στην Καρωτή, περνά τα παιδικά και εφηβικά του χρόνια κι εκεί είναι που μαθαίνει τα πρώτα του τραγούδια και μυείται στον κόσμο της παραδοσιακής μουσικής, πρώτα από τη μητέρα του, κι έπειτα απ' τους ντόπιους μουσικούς που έπαιζαν στα πανηγύρια του χωριού του.

Μαθητής ακόμα, διδάσκεται βυζαντινή μουσική, από τον πατέρα του και αργότερα από τον πρωτοψάλτη Μιχάλη Κεφαλοκόπτη. Όταν τελείωσε το οκτωτάξιο γυμνάσιο στο Διδυμότειχο, διορίστηκε ως κοινοτικός δάσκαλος σε ένα χωριό του Έβρου, κοντά στα Βουλγαρικά σύνορα, τα Πετρωτά. Το 1950 εγκαταστάθηκε με τους γονείς του στην Αθήνα, όπου συνέχισε και ολοκλήρωσε τις σπουδές του στη βυζαντινή μουσική, στο Ελληνικό Ωδείο, κοντά στο μεγάλο δάσκαλο Θεόδωρο Χατζηθεοδώρου. Τον Φεβρουάριου του ίδιου χρόνου, προσλαμβάνεται στο Σισμανόγλειο Νοσοκομείο, όπου εργάζεται ως λογιστής, ενώ παράλληλα ολοκληρώνει τις σπουδές του στα λογιστικά, στη σχολή «Πυρσός». Σ’ αυτή τη θέση θα παραμείνει ως τη συνταξιοδότησή του, το 1988.

Στο Σισμανόγλειο, μια σημαντική συνάντηση θα του αλλάξει τη ζωή. Το 1953 ο μεγάλος λαογράφος Πολύδωρος Παπαχριστοδούλου θα τον αναζητήσει και θα του προτείνει να συμμετέχει στην εκπομπή του "Θρακικοί Αντίλαλοι", στο κρατικό ραδιόφωνο (ΕΙΡ), προκειμένου να παρουσιάσει στον κόσμο ένα ρεπερτόριο της Θράκης άγνωστο μέχρι τότε. Παρότι στην αρχή ο Χρόνης Αηδονίδης θα διστάσει, λέγοντάς του "Με συγχωρείτε πολύ. Τα τραγούδια αυτά τα ξέρω, τα αγαπώ, αλλά... ντρέπομαι να τα πω. Θα με κοροϊδεύουν", τα παραινετικά λόγια και οι συμβουλές του σπουδαίου λαογράφου θα τον επηρεάσουν και θα τον προτρέψουν να αφιερώσει τελικά όλο το υπόλοιπο της ζωής του στην προσπάθεια προβολής και διάδοσης της παραδοσιακής μουσικής. Από τότε και με τη βοήθεια του Πολύδωρου Παπαχριστοδούλου, παίρνει μέρος στις εκπομπές του, συμμετέχοντας πολύ σύντομα ως σολίστ στη Χορωδία του Παντελή Καββακόπουλου. Οι «Θρακικοί Αντίλαλοι» που, πριν τον Χρόνη Αηδονίδη φιλοξενούσαν μόλις 30-40 τραγούδια της Ανατολικής Θράκης, τώρα πια, με τη φωνή του, γνωρίζουν στον κόσμο για πρώτη φορά τα τραγούδια της Δυτικής και της Βόρειας Θράκης αλλά και πολλά ακόμα της Ανατολικής, που ποτέ έως τότε δεν είχαν ακουστεί πέραν από τα σύνορα της Θράκης. Αργότερα συμμετέχει στη χορωδία του Σίμωνα Καρρά, ενώ από το 1957, αναλαμβάνει τακτική εβδομαδιαία εκπομπή στο ραδιόφωνο, προβάλλοντας το μουσικό θησαυρό της Θράκης. Παράλληλα εξακολουθεί να λαμβάνει μέρος σε πολλές συναυλίες ανά την Ελλάδα και να δισκογραφεί.

Το 1990 η συνεργασία του με τον Γιώργο Νταλάρα θα αποτελέσει έναν από τους πιο σημαντικούς σταθμούς στην καλλιτεχνική του πορεία. Ο δίσκος «Τ’ Αηδόνια της Ανατολής», με ορισμένα από τα πιο ωραία παραδοσιακά τραγούδια, και με τη συμμετοχή του Γιώργου Νταλάρα και του Ross Daly, θα αγαπηθεί ακόμα και από ανθρώπους που έως τότε δεν είχαν ασχοληθεί με αυτός το είδος μουσικής. Οι από κοινού συναυλίες με τον Γιώργο Νταλάρα, που συνόδευσαν την παρουσίαση του δίσκου, θα επιβεβαιώσουν τη μεγάλη απήχηση.

Το ενδιαφέρον του κόσμου όμως για το παραδοσιακό τραγούδι, ιδιαίτερα της Θράκης, μέσα από τη φωνή του Χρόνη Αηδονίδη, θα αποδειχθεί και αργότερα, με την -ισάξια με τ’ «Αηδόνια της Ανατολής»- απήχηση που έλαβε ο διπλός δίσκος «Τραγούδια και Σκοποί της Θράκης», που επιμελήθηκαν οι Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, το 1993.

Σήμερα ο Χρόνης Αηδονίδης έχει μια πλούσια δισκογραφία (450 τραγουδιών περίπου), με τα ωραιότερα τραγούδια της Θράκης, βόρειας, ανατολικής και δυτικής. Έχει λάβει μέρος σε εκατοντάδες συναυλίες τόσο στην Ελλάδα, όσο και στο Εξωτερικό (Αμερική, Αυστραλία, σε όλα τα κρατίδια της τέως Σοβιετικής Ένωσης, Ευρώπη). Το θρακιώτικο τραγούδι με την αριστοτεχνική και μελίρρυτη φωνή του, αγαπήθηκε από κάθε γωνιά της Ελλάδας. Γι’ αυτό άλλωστε επιλέχθηκε να εκπροσωπήσει την πατρίδα μας στις δύο μεγαλύτερες διοργανώσεις των τελευταίων χρόνων: στο διακρατικό παγκόσμιο τηλεοπτικό εορταστικό πρόγραμμα υποδοχής της νέας χιλιετίας, το 2000, όπου η Ελλάδα καλωσόρισε τη νέα χιλιετία με τη φωνή του, στο Σούνιο και το 2004, όταν πραγματοποίησε την έναρξη της Τελετής Λήξης των Ολυμπιακών αγώνων της Αθήνας του 2004, με το συγκινητικό καθιστικό τραγούδι: «Φίλοι μ’ καλωσορίσατε», απλώνοντας την ιερή μουσική της Θράκης σε κάθε γωνιά του κόσμου.

Έχει συνεργαστεί συναυλιακά, με πολλούς καταξιωμένους καλλιτέχνες στην Ελλάδα και στον εξωτερικό, ενώ αξιοσημείωτες είναι οι δισκογραφικές συνεργασίες του με τον Νίκο Κυπουργό και τη Λίνα Νικολακοπούλου, το 2001, στο δίσκο «Τα μυστικά του κήπου», στον οποίο ηχογράφησε το νανούρισμα «Βλέφαρό μου» και το 2003, στο δίσκο «Της καρδιάς μου τ’ ανοιχτά», όπου ηχογράφησε δύο τραγούδια σε μουσική του Παντελή Θαλασσινού και σε στίχους του Ηλία Κατσούλη και του Χρυσόστομου Γελαγώτη.

Το 2004 πραγματοποιεί ένα νεανικό του όνειρο, ηχογραφώντας για πρώτη φορά βυζαντινούς εκκλησιαστικούς ύμνους, στο διπλό cd «Όταν οι δρόμοι συναντιούνται». Με το cd αυτό δεν εκπληρώνει μόνο την επιθυμία του να καταγράψει τη μουσική που αγάπησε πρώτη και σπούδασε ήδη από τα μικρά του χρόνια αλλά αποδεικνύει έμπρακτα και τη γενναιοδωρία του ως δάσκαλος, παρουσιάζοντας δίπλα του την, προσφάτως τότε, μαθήτριά του και σήμερα πλέον μόνιμη συνεργάτιδά του Νεκταρία Καραντζή. Η αγάπη του για τη βυζαντινή μουσική εκδηλώνεται εμπράκτως και ένα χρόνο αργότερα, όταν παρουσιάζει τη τηλεοπτική σειρά επτά εκπομπών της ΕΤ1, με τίτλο: «Επικράνθη», στην οποία ψάλλει βυζαντινούς εκκλησιαστικούς ύμνους της Μ. Εβδομάδας, που το 2006 εκδίδει σε ομώνυμο cd, από την Αποστολική Διακονία της Εκκλησίας της Ελλάδος. Την ίδια χρονιά αναλαμβάνει την παρουσίαση της εβδομαδιαίας ραδιοφωνικής εκπομπής «Μουσικοί Παραδοσιακοί Αντίλαλοι» στο ραδιόφωνο της Πειραΐκής Εκκλησίας (91,2 FM), με μουσικολοαγραφικά θέματα, κατά το πρότυπο της εκπομπής «Θρακικοί Αντίλαλοι», που τον ανέδειξε πριν από πενήντα και πλέον χρόνια, και με τη σύμπραξη επίσης της μαθήτριάς του.

Ο Χρόνης Αηδονίδης σήμερα, με φωνή ακόμα πιο ώριμη αλλά και πιο γλυκιά και ευαίσθητη από εκείνη των νεανικών του χρόνων και με γνώση του "που πονάει το κάθε τραγούδι", όπως λέει ο ίδιος, συνεχίζει να προσφέρει στην παραδοσιακή μουσική του τόπου μας μεταφέροντας στις επόμενες γενιές το έργο του, μέσα από τη διδασκαλία. Έχει διδάξει κατά καιρούς σε διάφορα Ωδεία και Ιδρύματα, ενώ σήμερα παραδίδει μαθήματα δύο φορές το μήνα στο Εργαστήρι Παραδοσιακής Μουσικής του Δήμου Αλεξανδρούπολης, του οποίου είναι καλλιτεχνικός διευθυντής. Είναι επίσης καλλιτεχνικός διευθυντής του Κέντρου Μελέτης Μουσικής Παράδοσης Θράκης, Μ. Ασίας και Ευξείνου Πόντου (τμήματος της Ε.Π.Α.Δ.Α.), επίτιμος πρόεδρος του Σωματείου: «Αρχείο Μουσικολοαγραφικής Παράδοσης Χρόνης Αηδονίδης» και ιδρυτικό μέλος του «Αρχείου Ελληνικής Μουσικής» αλλά και του Συλλόγου Τραγουδιστών Ελλάδος και του Οργανισμού Συλλογικής Διαχείρισης «Ερατώ». Πολλοί νέοι καλλιτέχνες που ακολουθούν τα χνάρια του, καταμετρώνται επίσης στους μαθητές του, και είναι, πέραν της Νεκταρίας Καραντζή, ο Βαγγέλης Δημούδης, η Δόμνα Μέγγα, η Λίτσα Ουλιανούδη, ο Μάνος Κουτσαγγελίδης, ο Χρήστος Κισσούδης, ο Φίλιππος Ευφραιμίδης, ο Χρήστος Χαρόβας κ.ά.

Όλα αυτά τα χρόνια είναι αναρίθμητες οι διακρίσεις και οι τιμές που έχει δεχθεί ο Χρόνης Αηδονίδης, για την πολύτιμη προσφορά του στον ελληνικό πολιτισμό, από κρατικούς και άλλους φορείς, πάρα πολλούς δήμους ανά την Ελλάδα και πολιτιστικούς συλλόγους στη χώρα μας και στο εξωτερικό. Από αυτές ξεχωρίζουν: η απόδοση του Μεγαλόσταυρου από τον πρώην Μητροπολίτη Θηβών και νυν Αρχιεπίσκοπο Αθηνών κ.κ. Ιερώνυμο, οι βραβεύσεις από τον Σύλλογο Αρχαιοφίλων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς Έβρου δια χειρός του τέως Προέδρου της Δημοκρατίας κ. Κωστή Στεφανόπουλου, από το Λαογραφικό Κέντρο της Ακαδημίας Αθηνών, από το Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης Παν/μίου Αθηνών, τη Σχολή Δοκίμων Αστυφυλάκων δια χειρός του Αρχηγού της ΕΛΑΣ κ. Α. Δημοσχάκη, από την Πανθρακική Ένωση Αμερικής, από την Ανωτέρα Εκκλησιαστική Σχολή Θεσσαλονίκης και τον Ακαδημαϊκό Μουσικό Όμιλο «Μαΐστορες της Μακεδονίας», από την Ένωση Τραγουδιστών Ελλάδος, από την Αγροτική Τράπεζα της Ελλάδος, από το Ιστορικό Λαογραφικό Μουσείο Ορεστιάδας, κ.ά. Η Νομαρχία Έβρου ανακήρυξε το 2009, ως «Έτος Χρόνη Αηδονίδη» και διοργάνωσε προς τιμήν του ημερίδα και διάφορες συναυλίες στον Έβρο και επιμελείται τη δημιουργία ενός ντοκιμαντέρ για τη ζωή και το έργο του, ενώ στις 15 Αυγούστου το 8ο Παγκόσμιο Συνέδριο Θρακών, που πραγματοποιήθηκε στην Κομοτηνή, τον τίμησε ως εξέχουσα προσωπικότητα της χώρας μας που έχει συμβάλει στη διατήρηση και διάδοση της παράδοσης και της φήμης του Θρακικού ελληνισμού. Από το 2008 επίσης, στο νεόκτιστο εκκλησιαστικό πολιτιστικό κέντρο «Ανθίμειον» της Μητρόπολης Αλεξανδρούπολης, φιλοξενείται μεγάλο μέρος του προσωπικού και καλλιτεχνικού αρχείου του, σε αίθουσα με το όνομά του, το οποίο ο ίδιος ο καλλιτέχνης δώρισε στη Μητρόπολη.

Ο Χρόνης Αηδονίδης έχει αναμφισβήτητα αφήσει το δικό του ξεχωριστό αποτύπωμα στο χώρο της παραδοσιακής μουσικής και θα μυεί στα θαυμάσια μυστικά της πολιτισμικής κληρονομιάς μας τις γενιές που έρχονται, ες αεί.

Υ.Γ. Στα άμεσα σχέδια του είναι η έκδοση ενός βιβλίου - αυτοβιογραφίας του στο οποίο θα περιλαμβάνεται και πλούσιο γνωστό αλλά και ανέκδοτο οπτικοακουστικό υλικό, η διοργάνωση σειράς μεγάλων συναυλιών του για τον εορτασμό των 80 και πλέον χρόνων του και την επίσημη ανακοίνωση της αποχώρησή του από την τακτική και ενεργό δράση στα μουσικά πράγματα και η δισκογραφική έκδοση σειράς ανέκδοτων παλαιών ηχογραφημάτων του. Την έκδοση του βιβλίου του θα συνοδεύει το ντοκιμαντέρ παραγωγής της Νομαρχίας Έβρου και ένα ιδιόχειρο λεύκωμά του 100 σελίδων, με συμβουλές προς τη μαθήτριά του Νεκταρία και, μέσω εκείνης, προς όλους τους μαθητές του, αποσπάσματα του οποίου μπορεί κανείς να διαβάσει στην επίσημη ιστοσελίδα του www.aidonidis.gr.