Για μια ιστορία της ελληνικής λογοτεχνίας του εικοστού αιώνα

Το "Για μια ιστορία της ελληνικής λογοτεχνίας του εικοστού αιώνα - Προτάσεις ανασυγκρότησης, θέματα και ρεύματα" είναι ένας σπουδαίος τόμος που κυκλοφόρησε από τις "Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης" και το "Μουσείο Μπενάκη" το 2012. Πρόκειται για τα πρακτικά του συνεδρίου στη μνήμη του κριτικού και ιστορικού λογοτεχνίας, Αλέξανδρου Αργυρίου (1921-2009), που πραγματοποιήθηκε το Μάιο του 2011 στο Ρέθυμνο, από το Τμήμα Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης. Την επιμέλεια της έκδοσης ανέλαβαν οι: Αγγέλα Καστρινάκη, Αλέξης Πολίτης και Δημήτρης Τζιόβας.

Το βιβλίο περιλαμβάνει 33 μελέτες παλαιότερων και νεότερων νεοελληνιστών, πανεπιστημιακών και κριτικών, που συγκροτούν μια εναλλακτική, πολυπρισματική και ιστορικά προσανατολισμένη θεώρηση της νεοελληνικής λογοτεχνίας του 20ού και των αρχών του 21ου αιώνα. Εστιάζει στη λογοτεχνική δημιουργία και στις σχέσεις της με την ευρωπαϊκή, στην ιστοριογραφία και στην κριτική ως διαμορφωτή λογοτεχνικών αντιλήψεων. 
Παράλληλα εξετάζεται το έργο που αποτέλεσε το αρχικό έναυσμα: η οκτάτομη «Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας» του Αλέξανδρου Αργυρίου, στη μνήμη του οποίου αφιερώθηκε τον Μάιο του 2011 ένα συνέδριο στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, από όπου προέκυψε ο παρών τόμος. 
Το πρόσφατο λογοτεχνικό παρελθόν, ο 20ός αιώνας, ιστορείται πιο δύσκολα από το απώτερο, ακριβώς επειδή είναι πιο ζωντανό, πιο πολύμορφο. Προσφέρει όμως ένα προνομιακό πεδίο ώστε να δοκιμάσουμε καινούργιους προβληματισμούς. Το βιβλίο επιθυμεί να προκαλέσει ερεθίσματα, να αναδείξει θέματα και όχι να κλείσει κεφάλαια.

Πώς γράφεται μια ιστορία της λογοτεχνίας σήμερα; «Ιστορία» δεν είναι μονάχα η εξιστόρηση του τι συνέβη, ούτε η απλή χρονολογική ταξινόμηση. Πρέπει να είναι μια αναζήτηση της αλληλουχίας (πού υπάρχει; πού όχι;), μια θεώρηση της λειτουργίας (τι δηλώνει η παρουσία, τι η απουσία;), που συνειδητοποιεί ότι δεν μπορεί να γίνει τελική, θα είναι πάντα μερική, αλλά ίσως γι’ αυτό να πετυχαίνει γόνιμες διεισδύσεις, φωτίζοντας κάθε φορά κάποιες πτυχές πιο κρυμμένες, πιο αποκαλυπτικές των επιδράσεων που ασκεί η λογοτεχνία στους αναγνώστες.

Η Αγγέλα Καστρινάκη είναι καθηγήτρια στο Τμήμα Φιλολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης και πεζογράφος. Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1961 και σπούδασε φιλολογία στο ΑΠΘ. Eπιστημονικά έργα: Οι περιπέτειες της νεότητας. Η αντίθεση των γενεών στην ελληνική πεζογραφία (διδακτορική διατριβή, 1995), Η φωνή του γενέθλιου τόπου (1997), Η λογοτεχνία στην ταραγμένη δεκαετία 1940-1950 (2005). Έκδοση του μυθιστορήματος Λεμονοδάσος του Κοσμά Πολίτη, με τη μελέτη «Αναζητώντας το χρυσόμαλλο δέρας» (2010). Στις ΠΕΚ κυκλοφορεί επίσης η μελέτη της «Σαν τις μυγδαλιές. Ιδέες και σύμβολα στην Κερένια κούκλα», που συνοδεύει την έκδοση: Κωνσταντίνος Χρηστομάνος, Η κερένια κούκλα (2013). Έχει δημοσιεύσει ακόμη τέσσερις συλλογές διηγημάτων (Φιλοξενούμενη, Εκδρομές με φίλες, Τα όρια της ζεστασιάς, Εκδοχές της Πηνελόπης), ένα βιβλίο με αυτοβιογραφικά δοκίμια (Η λογοτεχνία, μια σκανταλιά, μια διαφυγή ελευθερίας), το μυθιστόρημα Έρωτας στον καιρό της ειρωνείας, καθώς και το αυτοβιογραφικό αφήγημα για τη μεταπολίτευση Και βέβαια αλλάζει! Διηγήματά της έχουν μεταφραστεί σε διάφορες ευρωπαϊκές γλώσσες. Έχει τιμηθεί με το Βραβείο ελληνοτουρκικής φιλίας Αμπντί Ιπεκτσί και με το Κρατικό βραβείο δοκιμίου για τη μελέτη Η λογοτεχνία στην ταραγμένη δεκαετία 1940-1950.

Ο Αλέξης Πολίτης γεννήθηκε το 1945 στην Αθήνα. Σπούδασε νεοελληνική φιλολογία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και στο Université Paris IV (Sorbonne). Από το 1976 έως το 1989 εργάσθηκε στο Κέντρο Νεοελληνικών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών, και από το 1989 έως το 2012 στη Φιλοσοφική Σχολή, Τμήμα Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης. Τώρα είναι ομότιμος καθηγητής της ίδιας Σχολής. Αυτοτελείς εργασίες του (επιλογή): Το δημοτικό τραγούδι. Κλέφτικα, Αθήνα 1973, 31985· Η ανακάλυψη των ελληνικών δημοτικών τραγουδιών, Αθήνα 1984, 21999· Ρομαντικά χρόνια Ιδεολογίες και νοοτροπίες στην Ελλάδα του 1830-1880, Αθήνα 1993, 32003· Claude Fauriel, Ελληνικά Δημοτικά Τραγούδια, Α΄-Β΄, Ηράκλειο 1999, 32000· Το μυθολογικό κενό, Αθήνα 2000· Εγχειρίδιο του Νεοελληνιστή. Βιβλιογραφίες, λεξικά, εγχειρίδια, κατάλογοι, ευρετήρια, χρονολόγια, κ.ά. (με τη συνεργασία του Τριαντάφυλλου Σκλαβενίτη και της Μαρίας Μαθιoυδάκη), Ηράκλειο 2002, 22005· Αποτυπώματα του χρόνου, Αθήνα 2006· Το δημοτικό τραγούδι, Ηράκλειο 2010· Στρατηγού Μακρυγιάννη Απομνημονεύματα, Α΄-Γ΄, Αθήνα 2011 (επιμέλεια· με τη συνεργασία της Γεωργίας Παπαγεωργίου).

Ο Δημήτρης Τζιόβας είναι καθηγητής Νεοελληνικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Birmingham της Αγγλίας από το 1985. Την περίοδο 2000-2003 διετέλεσε Διευθυντής του Κέντρου Βυζαντινών, Οθωμανικών και Νεοελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου του. Έχει διδάξει ως επισκέπτης καθηγητής σε πολλά πανεπιστήμια της Ευρώπης και της Αμερικής και διευθύνει τη μεταφραστική σειρά νεοελληνικής λογοτεχνίας που εκδίδεται από το Κέντρο Βυζαντινών, Οθωμανικών και Νεοελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου του Birmingham. Έχει διατελέσει Γραμματέας της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Νεοελληνικών Σπουδών (1995-1998) και μέλος της συντακτικής επιτροπής των περιοδικών Journal of Modern Greek Studies (1992-2007), Byzantine and Modern Greek Studies (1995-2009), Journal of Greek Media and Culture (Advisory Board 2014 μέχρι σήμερα) και Gramma, που εκδίδεται από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (2003 μέχρι σήμερα). To 2011 του απονεμήθηκε το βραβείο του περιοδικού Διαβάζω για το βιβλίο του Ο Μύθος της Γενιάς του Τριάντα: Νεοτερικότητα, Ελληνικότητα και Πολιτισμική Ιδεολογία (Πόλις 2011).
Για περισσότερα βιβλία των Π.Ε.Κ. εδώ.