«Η υπόθεση της ευτυχίας» δεν είναι μόνο εσωτερική

«Είμαι αναβάτης στη ράχη ενός ελέφαντα. Κρατάω τα ηνία στα χέρια μου και τραβώντας τα προς τη μία ή την άλλη κατεύθυνση, μπορώ να πω στον ελέφαντα να στρίψει, να σταματήσει ή να προχωρήσει. Μπορώ να καθοδηγώ τα πράγματα, μόνο όμως όταν  ελέφαντας δεν έχει δικές του επιθυμίες. Όταν  ελέφαντας θέλει πραγματικά να κάνει κάτι, τότε δε μπορώ να αναμετρηθώ μαζί του». Πρόκειται για μεταφορά που ο συγγραφέας Τζόναθαν Χάιντ χρησιμοποιεί πολύτροπα στο πόνημά του «Η υπόθεση της ευτυχίας. Σύγχρονες αλήθειες μέσα στην αρχαία σοφία» για την καθοδήγηση της σκέψης του. Προκειμένου να επιτευχθεί η ηθικοψυχολογική εξέλιξη και η εύρεση, όχι τόσο του βαθύτερου νοήματος της ζωής, όσο των μηχανισμών εκείνων που αποδεικνύονται νοηματοδότες, ο στοχαστής εναποθέτει τις προσδοκίες του στη μεθοδευμένη και μακροχρόνια προσπάθεια για τη συνεχή επανεκπαίδευση του ελέφαντα και την εναρμόνισή του με τον αναβάτη.

Οι σχετικές αυτές διεργασίες προϋποθέτουν μια τάση αμφισβήτησης και αναστοχασμού ως προς τις παραδεδομένες αλήθειες, και η δημιουργία αναπόφευκτων κάποτε ρηγμάτων σε κρατούσες ιδέες και αντιλήψεις (όπως στα θρησκευτικής υφής ζητήματα) είναι αναπόφευκτη, ακόμη κι αν η κυρίαρχη νοηματική γραμμή που ακολουθείται στο σύνολο του συγκεκριμένου πολυσέλιδου, μα πυκνογραμμένου βιβλίου, είναι η επίτευξη της ισορροπίας. Ο Χάιντ σχολιάζει τις σύγχρονες αλήθειες της ψυχολογίας σε σχέση με τις αποσταγμένες σκέψεις αιώνων, εκκινώντας, προχωρώντας και καταλήγοντας γύρω από έναν σημαίνοντα και μοναδικό σκοπό: την εύρεση του τρόπου με τον οποίο θα αναδυθεί μιαν αίσθηση νοήματος για να μπορούν όλοι να γεύονται τις μικροχαρές. Τον τρόπο που θα αντιμετωπίζει ο άνθρωπος τις στιγμές απόγνωσης. Τον τρόπο που θα μάθει ο αναβάτης να τιθασεύει τον ελέφαντα.

Ανάμεσα στους πολυπληθείς αυτούς θεραπευτικούς τρόπους και τις φιλοσοφικές θεωρήσεις ζωής που προτείνει ο συγγραφέας (που δε θα κατονομαστούν εδώ, για λόγους ευνόητους), πολύ σημαντικό βάρος αποκτά ο ρόλος του περιβάλλοντος, δηλαδή η ενδιάμεση στόχευση: Την ευτυχία δε μπορούμε να τη βρούμε αν εστιάζουμε αποκλειστικά στο μέσα μας, αλλά, ως όντα κοινωνικά, έχουμε ανάγκη και τη δημιουργία ασφαλών και αρραγών δεσμών με τους άλλους. Το αίσθημα αγάπης είναι αυτό που μπορεί να κλονίσει ισχυρές φοβίες, εκτός του ότι συνδέεται μόνιμα με την ευτυχία. Γιατί η ευτυχία δεν είναι μόνο εσωτερική υπόθεση. Και «αν βασιστούμε στις μεγαλύτερες φιλοσοφικές ιδέες της ανθρωπότητας και σε ό, τι καλύτερο έχει να μας προσφέρει η επιστήμη, μπορούμε να εκπαιδεύσουμε τον ελέφαντα, να μάθουμε τις δυνατότητες και τα όριά μας, και να ζήσουμε με σοφία» και να αλλάξουμε σταδιακά τον τρόπο σκέψης μας. Γιατί ο αναβάτης γράφει την ιστορία.

Και ο Τζόναθαν Χάιντ είναι εκείνος που έγραψε όχι μόνο το πιο επιδραστικό βιβλίο του μήνα, αλλά του κάθε μήνα, της κάθε χρονιάς.

Το βιβλίο κυκλοφόρησε φέτος από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, σε προσεγμένη μετάφραση της Γεωργίας Μίχα και του Ιωάννη Παπαδόγγονα.