Το ποτάμι της μνήμης ως καταφύγιο

Το συγκλονιστικό βιβλίο «Πάνω στα ποτάμια που κυλούν» του κορυφαίου συγγραφέα και ψυχιάτρου, Αντόνιο Λόμπο Αντούνες (Λισαβόνα, 1942), κυκλοφόρησε πριν λίγους μήνες από τις εκδόσεις Πόλις, σε μετάφραση της Μαρίας Παπαδήμα. Ο σημαντικός μυθιστοριογράφος μετατρέπει το επώδυνο βίωμά του (καθώς είχε διαγνωσθεί με την ανίατη ασθένεια) σε λογοτεχνία υψηλών αξιώσεων, προσφέροντας μια καθηλωτική αναγνωστική εμπειρία.

Δεκαπέντε ημέρες νοσηλείας στο νοσοκομείο της Λισαβόνας καταχωρίζονται σε ισόποσες ημερολογιακές σημειώσεις, που εκκινούν από τις 21 Μαρτίου 2007 έως τις 4 Απριλίου του ίδιου χρόνου. Η ασθένεια παρομοιάζεται με αχινό, που «μόλις ο γιατρός τον ονόμασε καρκίνο οι καμπάνες της εκκλησίας άρχισαν να χτυπούν και η πομπή προχώρησε προς την κατεύθυνση του νεκροταφείου με το φέρετρο ανοιχτό κι ένα παιδί μέσα». Σε ολόκληρη την τριτοπρόσωπη αφήγηση, η αναμέτρηση με το χειροπιαστό ενδεχόμενο του θανάτου αποτυπώνεται με έναν εντυπωσιακά χειμαρρώδη λόγο, με μια γραφή ρέουσα και ρυθμική, ένα παραλήρημα που ξεχειλίζει από ποίηση και που αποφεύγει τις συντακτικές συμβάσεις (τοποθετούνται τελείες μονάχα στο τέλος κάθε ημερολογιακής ημέρας).

Πρόκειται για ένα ενδιαφέρον και ιδιότυπο χρονικό που συνδυάζει την αναπόληση με την οδύνη και την υπαρξιακή αγωνία, συμπλέκοντας αριστοτεχνικά παρόν και παρελθόν. Τις ώρες που παρελαύνει το ιατρικό προσωπικό και  ο ασθενής βρίσκεται υπό την επήρεια φαρμάκων, πλάθεται ένας ονειρικός αλλά και σπαρακτικός κόσμος, που ακολουθεί τις ποικίλες διακλαδώσεις του χρόνου και της μνήμης. Η καταφυγή στις αναμνήσεις προσφέρεται ως πηγή ανακούφισης από τον πόνο και τον φόβο του θανάτου, αν όχι ως ίαση. Η εμπειρία της νοσηλείας μεταστοιχειώνεται σε έναν ποταμό που ανασύρει μνήμες, εικόνες και διαψεύσεις από το παρελθόν, τροφοδοτώντας την ¨επιστροφή προς την πηγή της ύπαρξης, προς τα μυστήρια και τη «χαμένη χαρά» της παιδικής ηλικίας¨. Τα αγαπημένα πρόσωπα του ασθενή βρίσκονται επίμονα και συγκινητικά παρόντα στο μυαλό του, κρατώντας του το χέρι σε αυτή την αδυσώπητη μάχη: 

«Aν η μητέρα του ακουμπούσε το μάγουλό της στο δικό του, ακόμα και γριά, ακόμα και τυφλή, η λέξη γιος θα είχε νόημα, όχι η λέξη αρρώστια, όχι η λέξη θάνατος, ενόσω θα προχωρούσε με τα ποτάμια χωρίς τίποτα να τον εμποδίζει, συνοδευόμενος από το πασοντόμπλε ενός μακρινού σαξόφωνου, στην κατεύθυνση της θάλασσας». 

Λίγα λόγια για τον συγγραφέα:

Ο Αντόνιο Λόμπο Αντούνες θεωρείται ως μία από τις μεγαλύτερες μορφές της σύγχρονης λογοτεχνίας. Γεννήθηκε στη Λισαβόνα το 1942. Σπούδασε ιατρική και ειδικεύτηκε στην ψυχιατρική. Είναι διδάκτορας του Καθολικού Πανεπιστημίου της Λισαβόνας και άσκησε το επάγγελμα του ψυχιάτρου σε νοσοκομεία της πόλης. Έχει γράψει περισσότερα από είκοσι μυθιστορήματα που μεταφράστηκαν σε δεκάδες γλώσσες, κερδίζοντας σημαντικές λογοτεχνικές διακρίσεις. Έχει τιμηθεί με το μεγαλύτερο πορτογαλικό βραβείο, το βραβείο Καμόες, το 2007. 

Εδώ μπορείτε να διαβάσετε κείμενα και για άλλα βιβλία από τις εκδόσεις Πόλις.