Ο παραλογισμός του πολέμου

«Κι όταν φθάνουμε στη ζώνη όπου αρχίζει το μέτωπο

  γινόμαστε ανθρώπινα κτήνη»

                                          Έριχ Μαρία Ρεμάρκ

Αν στο εμβληματικό «Ταξίδι στην άκρη της νύχτας» του Σελίν διατυπώνεται η αποστροφή προς την κτηνωδία και τη ματαιότητα του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, με το δικαίωμα στη ζωή να ορθώνεται δυνατότερο μέσα στο πρωτοφανές αυτό το ψυχορράγημα, στο νέο βιβλίο του γεννημένου στο Παρίσι Νταβίντ Ντιόπ (σενεγαλέζικης καταγωγής), το αντιπολεμικό μήνυμα αρθρώνεται μέσω της συνταρακτικής αφήγησης ολότελα ακραίων μορφών της εμπόλεμης παράνοιας.

Το βιβλίο τιτλοφορείται «Τη νύχτα, όλα τα αίματα είναι μαύρα» και προσδένεται όχι μόνο στις θεματικές  που φωτίζουν αποτροπιαστικές όψεις του Μεγάλου Πολέμου, αλλά αναδεικνύει και το θέμα της επάνδρωσης των γαλλικών στρατευμάτων από Αφρικανούς που, εθελοντικά ή δια της βίας, οδηγήθηκαν στο παγκόσμιο σφαγείο. Βασική πραγμάτευση του βιβλίου αποτελούν οι αποτροπιαστικές ενέργειες εκδικητικού χαρακτήρα που διαπράττονται από τον εξαγριωμένο Σενεγαλέζο τυφεκιοφόρο Αλφά Ντιάγε, ο οποίος επιδίδεται μεθοδικά στην  κατακρεούργηση του εχθρού, ως μεταστοιχείωση του πόνου, της βιωμένης φρίκης του πολέμου και τελικά των συμπλεγμάτων ενοχής: «Κανείς δε θα μάθαινε ότι ο Μαντέμπα με είχε ικετέψει τρεις φορές να τον αποτελειώσω, ότι έμεινα ασυγκίνητος σ’ αυτές τις τρεις ικεσίες, ότι στάθηκα απάνθρωπος επειδή άκουσα τη φωνή του καθήκοντος. Όμως τώρα ήμουν ελεύθερος να μην την ακούω πια, να μην υπακούω σ’ αυτή τη φωνή, που προστάζει να μη δείχνω ανθρωπιά εκεί που πρέπει».

Το επεισόδιο του βασανιστικού θανάτου του αδελφικού του φίλου Μαντέμπα και η οδύνη της απώλειας πυροδοτούν τα απάνθρωπα πάθη, ακολουθώντας απροσδόκητη και σπαραχτική κατεύθυνση. Συνεχείς φραστικές αναδιπλώσεις με έντονα δραματικό αλλά και αλληγορικό τόνο, σε συνδυασμό με μια αναπάντεχα ποιητική γλώσσα εν μέσω αδιανόητων και σκληρών περιγραφών, εξεικονίζουν την τραγικότητα της κατάστασης του κεντρικού ήρωα που, όταν πέφτει η νύχτα και τερματίζεται η δράση των στρατιωτών, εκείνος μεταλλάσσεται σε «έναν δαίμονα που καταβροχθίζει ψυχές» και φέρνει ως τρόπαια το ένα κομμένο χέρι μετά το άλλο.

Στο δεύτερο μισό μέρος και έχοντας απομονωθεί ο Αλφά στα μετόπισθεν, η ακτίνα δράσης μεταφέρεται στα πρότερα χρόνια της ζωής του στην Αφρική. Διαφωτιστικές αφηγήσεις για τον τρόπο που βίωσε τον αποχωρισμό από τη μητέρα του, για τον ισχυρό φιλικό δεσμό που είχε αναπτύξει με τον Μαντέμπα, για την αδιαπραγμάτευτη ανάγκη του να αγαπήσει και να αγαπηθεί, μαρτυρούν τη βαθιά ανθρώπινη πλευρά του. Εκείνος βρέθηκε «στη γη του κανενός» (εδώ εμφανίζεται φραστική ομοιότητα με το προαναφερθέν έργο του Σελίν), χωρίς στην πραγματικότητα να είναι ο άγριος Αφρικανός που συλλέγει κομμένα χέρια των εχθρών, αλλά τραγικό απότοκο της παράφρονος δίνης του πολέμου: «Τα επτά χέρια μου ήταν η μανία, ήταν η εκδίκηση, ήταν η τρέλα του πολέμου», ενός πολέμου διαβρωτικού και παράλογου, όπου η ανθρωπιά και αλληλεγγύη συμπλέκονται με την άκρατη βιαιότητα. Αλήθεια, υπάρχει λογική μέσα σε αυτόν;

Το βιβλίο τιμήθηκε με το βραβείο Γκονκούρ. Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πόλις, με την εύστοχη μετάφραση της Αλεξάνδρας Κωσταράκου και το κατατοπιστικό επίμετρο της Έφης Γαζή.