Φόρος τιμής στους πολιορκητές της Βαστίλης

Ο Ερίκ Βυϊγιάρ ήδη από την «Ημερήσια Διάταξη» εξέθρεψε ένα εύφορο έδαφος προβληματισμού σχετικώς με τις συνυπεύθυνες μεγαλοβιομηχανίες που τροφοδότησαν το ναζιστικό καθεστώς. Με το βιβλίο «14η Ιουλίου» συνεχίζει την εστίαση σε ό,τι παραμερίζεται ή διαφεύγει μιας ιστορικής αναφοράς. Η κριτική ματιά του συγγραφέα φέρνει ορμητικά στο προσκήνιο το μέχρι πρότινος αφανές πλήθος που συνδέθηκε άρρηκτα με τη γαλλική επανάσταση, την εμβληματική στιγμή για τη μετέπειτα πνευματική ελευθερία των λαών και το δικαίωμα αντίστασης στην τυραννία.

Στο επίκεντρο στέκεται η λεπτομερής ανάδειξη των γεγονότων της 13ης και 14ης Ιουλίου 1789, κατά τη διάρκεια της πολιορκίας της Βαστίλης, όταν πλήθος ανυπότακτων στασιαστών είχε οπλιστεί με όποιο τρόπο μπορούσε, αντιτασσόμενο στην αδικία, στην κοινωνική ανισότητα και στις βασιλικές κερδοσκοπικές πρακτικές. «Πρέπει να ήταν ένα εντυπωσιακό πλήθος, σχεδόν πάνδημου χαρακτήρα. Κάτι τέτοιο δεν το βλέπεις ποτέ. Η παλλαϊκότητα είναι πάντα κάτι το άπιαστο. Αλλά εκείνο το πρωί στις 14 Ιουλίου βρίσκονται όλοι εκεί». Ο συγγραφέας δεν εστιάζει μόνο στα πρόσωπα, αλλά παραθέτει αναλυτικά και τα ονόματα και κάποτε τις ιδιότητές τους για να μην περιπέσουν στη λήθη: «Είναι περίεργο με τα ονόματα, είναι σαν να αγγίζεις κάποιον. Έτσι, ακόμα κι όταν δεν μένει τίποτα, μονάχα ένα όνομα, μια ημερομηνία, ένα επάγγελμα, ένας απλός τόπος γέννησης, σου φαίνεται πως κάτι μαντεύεις, κάτι ψηλαφείς. Σου φαίνεται πως μπορείς να διακρίνεις ένα πρόσωπο, μια αύρα, μια σιλουέτα».

Πριν, ωστόσο, από το εναρκτήριο βήμα προς την απελευθέρωση από την ανέχεια και την κοινωνική ανισορροπία, τον Απρίλιο του ίδιου έτους είχαν προηγηθεί οι σπίθες της εξέγερσης αλλά και η αιματηρή κατάπνιξή τους, όταν μεγάλος αριθμών εργατών εξεγέρθηκε λόγω των μειώσεων μισθών που συντελέστηκαν σε μεγάλη βιοτεχνία χάρτινης ταπετσαρίας. Η δραματική σκηνή με την ιατροδικαστική έρευνα σε δεκαοκτώ πτώματα, βρίσκεται σε παραλληλία με τα δεκαοκτώ κείμενα του βιβλίου που αποτίουν φόρο τιμής σε αυτό και στο μετέπειτα κύμα νεαρών ανθρώπων που ανδρώθηκαν υπό δυσμενείς συνθήκες και δεν παρέμειναν υποταγμένοι.

Άρρηκτα δεμένο με την ιστορική πραγματικότητα, το σπονδυλωτό αφήγημα καλλιεργεί και πρεσβεύει την αξία της ζωής και της διεκδίκησής της, ξεχωριστά για κάθε οντότητα που ρίχνεται στη μάχη της επιβίωσης και που μέσω της αυτοθυσίας διασπείρει τις φιλελεύθερες ιδέες. Ο Βυϊγιάρ ρίχνει φως στα αφανή σημεία του πολύ σημαντικού γεγονότος της σύγχρονης ευρωπαϊκής ιστορίας και τα ανασυνθέτει με σαφή ιστορικά ερείσματα, ενδύοντάς τα με λογοτεχνικό μανδύα. Η ανάγνωση ρέει απρόσκοπτα, με κάποιες ενδιάμεσες συγκινησιακές φορτίσεις, ενώ δεν εκλείπουν αρκετές σαρκαστικές, υπόρρητες αναφορές για την αποσιωπημένη στάση των χρονογράφων για τους ανώνυμους στασιαστές, τους οποίους «κανείς δεν τους γνωρίζει. Χωρίς αυτούς, όμως, δεν υπάρχει πλήθος ούτε μάζες ούτε Βαστίλη».

Εκδόσεις Πόλις / Μετάφραση: Μανώλης Πιμπλής