Τα Μείζονα Ποιητικά του Μιχάλη Κατσαρού

Ελευθερία ανάπηρη πάλι σου τάζουν

Τα «Μείζονα Ποιητικά» του αξέχαστου Μιχάλη Κατσαρού, μόλις κυκλοφόρησαν σ’ έναν καλαίσθητο τόμο από τις «Εκδόσεις Τόπος» και είναι, αναμφίβολα, από τις πιο ενδιαφέρουσες εκδόσεις της χρονιάς που διανύουμε. Και αυτό, όχι μόνο διότι περιλαμβάνει στο πρώτο μέρος την σπουδαία τριλογία του ποιητή, αλλά κυρίως για το δεύτερο μέρος, στο οποίο ανθολογούνται ανέκδοτα, αδημοσίευτα και αθησαύριστα ποιήματα από το πολύτιμο και -για διάφορους λόγους- μισοκαταστραμμένο Αρχείο του Ποιητή.

Όπως μαθαίνουμε από τις προλογικές και επιλογικές επισημάνσεις του σκηνοθέτη Στάθη Κατσαρού και του συγγραφέα κι επιμελητή Άρη Μαραγκόπουλου, διασώθηκε ένα σώμα 100 περίπου ποιημάτων, μέσα από το οποίο συγκροτήθηκε το δεύτερο μέρος της ανά χείρας τιμητικής αυτής έκδοσης, αφού φέτος συμπληρώνονται 20 χρόνια από τον θάνατο του Μιχάλη Κατσαρού.

Στο τελευταίο μέρος του βιβλίου («Μιχάλης Κατσαρός – Εν είδει βιογραφίας»), ο αναγνώστης μπορεί να διαβάσει ένα λεπτομερές και αισθαντικό βιογραφικό του ποιητή, που φέρει την υπογραφή του γιου του, Στάθη. 

Ακολουθούν, δύο ανέκδοτα ποιήματα:

Μετά όλοι οι άνθρωποι

με ακανόνιστα σώματα

γίναν ρολόγια.

Θε μου. Πρέπει σ’ όλη σου τη ζωή

να κυρτώνεις και να υποψιάζεσαι.

Σκέφτεσαι σκέφτεσαι σκέφτεσαι

τρία… τέσσερα… όλο μετράς

βυθισμένος χωρίς όνειρο

στο αιώνιό σου βήμα να τρέμεις.

Η επίθεσή σου

η φωνή

στο βάθος είχε δειλία:

Κάποιο καράβι ξεκίναγε

φορτωμένο με ξερή άμμο.

Κι όμως δεν άφησες τα πουλιά για να μπουν

στο στενό σου το στήθος.

Θα με θυμάσαι:

το αίνιγμα θα σε παιδεύει,

κι εγώ δε θα φταίω.

(Από τα «Αυτοβιογραφικά», ΙΧ, σελίδα:204).

Ποτέ ο άνεμος ο πρώτος δε

θα’ ρθει.

Ποταμός, άστρο, γίγαντες

σωπαίνουν

Κοιμούνται οι λέξεις μέσα μου

παγωμένες

κι εδώ σ’ αυτή τη γωνιά

γεμάτος προδοσία περιμένω.

(Από την τέταρτη συλλογή του δεύτερου μέρους του τόμου, «Δε θα ’ρθει», με τίτλο που δόθηκε μεταγενέστερα, από τον τίτλο του πρώτου ποιήματος, σελίδα 143).

Μιχάλης Κατσαρός, μελοποιημένος & ερμηνευμένος, από τον τραγουδοποιό Θανάση Γκαϊφύλλια

Από το Οπισθόφυλλο:
Τα «Μείζονα Ποιητικά» του Μιχάλη Κατσαρού (1920-1998), ενός από τους πιο επιδραστικούς ποιητές στη νεοελληνική λογοτεχνία, περιλαμβάνουν το πιο γνωστό, σχολιασμένο και πολλαπλώς διαβασμένο έργο του, δηλαδή τις τρεις συλλογές του «Μεσολόγγι» (1949), «Κατά Σαδδουκαίων» (1953), «Οροπέδιο» (1957). 

Το πρόσθετο ενδιαφέρον, όμως, σε αυτή την έκδοση είναι ότι περιλαμβάνει ικανό αριθμό ποιημάτων που εντοπίστηκαν μετά τον θάνατο του ποιητή στο Αρχείο του και που -αυτό ίσως είναι το σημαντικότερο- αποκαλύπτουν στον αναγνώστη υφολογικά και ιδεολογικά χαρακτηριστικά που παραπέμπουν ευθέως στις τρεις μείζονες συλλογές του. 

Τα περισσότερα από αυτά τα ποιήματα του Αρχείου είτε έχουν δημοσιευτεί σε περιοδικές εκδόσεις, είτε παρέμεναν ως τώρα ανέκδοτα, είτε δεν έχουν ποτέ θησαυριστεί. 

Με αυτή την έννοια ο τόμος «Μείζονα Ποιητικά» παρουσιάζει πρόσθετο χρηστικό και αισθητικό ενδιαφέρον: τόσο για τον ειδικό ερευνητή όσο και, κυρίως, για τον αναγνώστη που εμπνέεται και συγκινείται από τη διαχρονικής δύναμης ελευθεριακή ποίηση του Μιχάλη Κατσαρού. 

Η έκδοση θα παρουσιαστεί την Πέμπτη 22 Νοεμβρίου 2018 (20:00) στο Polis Art Café

Βιογραφικό σημείωμα: 

Ο Μιχάλης Κατσαρός (1920-1998) υπήρξε ένας από τους πιο επιδραστικούς ποιητές του εικοστού αιώνα στη νεοελληνική λογοτεχνία-εκπρόσωπος της λεγόμενης Α' μεταπολεμικής γενιάς.

Στη διάρκεια της γερμανικής Κατοχής πήρε μέρος στην Εθνική Αντίσταση μέσα από τις γραμμές της ΕΠΟΝ, του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ. Συνελήφθη από τους Γερμανούς και υπέστη βασανιστήρια. Το 1945 έγινε μέλος του ΚΚΕ.

Οι τρεις μείζονες συλλογές του Μεσολόγγι (1949), Κατά Σαδδουκαίων (1953) και Οροπέδιο (1957) προκάλεσαν αίσθηση όταν πρωτοεκδόθηκαν αλλά και αντιδράσεις από τη μεριά της αριστεράς, λόγω του ελευθεριακού, αντισταλινικού περιεχομένου της δεύτερης συλλογής.

Ο ποιητής για μεγάλο διάστημα, αφενός, λόγω της απομόνωσής του από τους κύκλους των αριστερών διανοούμενων και, αφετέρου, λόγω προβλημάτων υγείας, έχασε την επαφή με το αναγνωστικό κοινό του.

«Ανακαλύφθηκε» ξανά στη διάρκεια της δικτατορίας, στα πενήντα τρία του, στον βαθμό που τα ποιήματά του άρχισαν να ενθουσιάζουν και να εμπνέουν την αντιστασιακή νεολαία της εποχής.

Έκτοτε το έργο του δεν έπαψε να διαβάζεται και να κρίνεται (βλ. σχετικά αφιερώματα περιοδικών: Αντί [τ. 1, Μάιος 1972, σ. 51-53]· Οδός Πανός [τ. 103-104, Μάιος-Αύγ. 1999, σ. 3-75]· Νέο Επίπεδο [τ. 31, Φεβ. 2000, σ. 3-31]· Διαβάζω [τ. 493, Φεβ. 2009, σ. 86-112]· Οροπέδιο [τ. 13, Χειμ. 2013, σ. 71-179]· Τριφυλιακή Εστία [τ. 21, 2015, σ. 6-94]). Συνολικά, ο Κατσαρός έχει εκδώσει δεκαπέντε ποιητικές συλλογές, έξι πεζογραφήματα και τρία περιοδικά.

Είχε παντρευτεί τη ζωγράφο Κούλα Μαραγκοπούλου. Τα ποιήματά του έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες και έχουν μελοποιηθεί από γνωστούς Έλληνες συνθέτες (Μίκη Θεοδωράκη, Γιάννη Μαρκόπουλο, Αργύρη Κουνάδη, Θανάση Γκαϊφύλλια, Αλέξη Νασάκη, κ.ά.). Ο συνθέτης Χανς Βέρνερ Χέντσε συμπεριλαμβάνει στο έργο του Φωνές, μεταξύ άλλων ποιητών, και τον Μιχάλη Κατσαρό, μεταφρασμένο από τον Έντσενσμπεργκερ και το παρουσιάζει στο Ελίζαμπεθ Χολ του Λονδίνου.

Επίσημη σελίδα για τον ποιητή Μιχάλη Κατσαρό, εδώ.

Για περισσότερα βιβλία των «Εκδόσεων Τόπος» εδώ, εδώ και εδώ!