Αγάπη Δίκοπη, του Αντώνη Παπαϊωάννου

Ο Αντώνης Παπαϊωάννου δεν υπήρξε ποτέ "επαγγελματίας στιχουργός". Από τα μέσα του ’80 μέχρι σήμερα όμως, έχει γράψει ορισμένα εξαιρετικά τραγούδια. Και συνεχίζει να γράφει. Είναι πραγματικά ένας χείμαρρος έμπνευσης! Ήρθα πρώτη φορά σ' επαφή με το στιχουργικό του έργο, μέσα από τη σπουδαία συνεργασία του με τον τραγουδοποιό Θανάση Γκαϊφύλλια, στους δίσκους «Φύλλο Πορείας» (1985) και «Βραδιάζει» (1991), μια συνεργασία που κρατά μέχρι σήμερα.

Ο Αντώνης Παπαϊωάννου, σπούδασε Δημόσιο Δίκαιο και Πολιτικές Επιστήμες στο Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο, Νομικά στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, Θέατρο και marketing. Για πολλά χρόνια εργάστηκε ως κειμενογράφος και δημιουργικός διευθυντής σε πολλές μεγάλες διαφημιστικές εταιρείες και είναι υπεύθυνος για πολλές διαφημιστικές καμπάνιες γνωστών προϊόντων.

Γράφει στίχους από μικρή ηλικία και τα πρώτα του τραγούδια κυκλοφορούν στα φοιτητικά του χρόνια. Έχει συνεργαστεί με τους συνθέτες Γιάννη Σπανό, Θανάση Γκαϊφύλλια, Διονύση Τσακνή, Σάκη Τσιλίκη, Μιχάλη Τερζή, Σταύρο Παπασταύρου, Πέτρο Βαγιόπουλο, Μάκη Γιαπράκα, Σπύρο Κουρκουνάκη, Κατερίνα Κόρου, κ.ά. 
Τραγούδια του έχουν ερμηνεύσει οι Θανάσης Γκαϊφύλλιας, Δημήτρης Μητροπάνος, Άλκηστη Πρωτοψάλτη, Γλυκερία, Μιχάλης Βιολάρης, Καίτη Χωματά, Κατερίνα Κόρου, Μαρία Σουλτάτου, Μαρία Τσομπανάκη, Παύλος Κοντογιαννίδης, Φωτεινή Σαββατιανού, Δημήτρης Ψαριανός, Κώστας Μάντζιος, Ειρήνη Τουμπάκη, κ.ά.

Συμμετείχε για 20 χρόνια στο Δ.Σ. της Ένωσης Μουσικοσυνθετών Στιχουργών Ελλάδας (Ε.Μ.Σ.Ε.) και διετέλεσε πρόεδρος και ιδρυτικό μέλος του συνεταιρισμού «Αυτοδιαχείριση» για την είσπραξη των πνευματικών δικαιωμάτων των δημιουργών του τραγουδιού. Έχει εργαστεί στην τηλεόραση ως σεναριογράφος (250 επεισόδια για την καθημερινή σειρά του MEGA «Απαγορευμένη αγάπη», κ.ά.) και στο ραδιόφωνο ως παραγωγός, καθώς και αρχισυντάκτης στην εβδομαδιαία εκπομπή της ΕΤ3 «Επιχείρηση Περιβάλλον» για την περίοδο 2009 – 2010.

Στο θέατρο έχει γράψει κείμενα για επιθεωρήσεις (Η Σαλώμη φιλούσε υπέροχα κ.ά.) και τα έργα «Σε θερμοκρασία περιβάλλοντος» που ανέβηκε από την ομάδα ΑΛΟΗ ΠΕΡΑ το 2008 και «Ο χορός των επίπλων», διασκευή από το κείμενο «Η ζωή μου στο Δρομοκαΐτειον» του ποιητή Ρώμου Φιλύρα, που παίχθηκε την περίοδο 2009 – 2010 στην Αθηναΐδα – Θεατρική Σκηνή Ζωή Λάσκαρη. Τα τελευταία χρόνια ασχολείται με τις εκδόσεις βιβλίων και περιοδικών (εκδότης και διευθυντής του μουσικού περιοδικού ΟΚΤΑΒΑ και των θεατρικών περιοδικών ΦΟΥΑΓΙΕ και PRO AND AFTER THEATER).

Του ζητήσαμε να μας γράψει μια ιστορία, κάποιες σκέψεις και συναισθήματα για ένα τραγούδι του. Επέλεξε ένα κομμάτι από το δίσκο που έκανε το 1984 ο Γιάννης Σπανός, με διάφορους στιχουργούς και ερμηνευτές την Άλκηστις Πρωτοψάλτη και τον αείμνηστο Διονύση Θεοδόση.

«Έξοδος Κινδύνου» για μια «Αγάπη Δίκοπη»

Αγάπη δίκοπη
Μουσική: Γιάννης Σπανός | Στίχοι: Αντώνης Παπαϊωάννου

Ένα σπίρτο αναμμένο / στην καρδιά μου πεταμένο
φύσα το βοριά να σβήσει / πριν με κάψει και μ' αφήσει

Σου το 'χω πει σου το 'χω πει / δεν είμαι εγώ για προκοπή
εγώ είμαι αγάπη δίκοπη / σου το 'χω πει σου το 'χω πει

Έχω αγάπη προδομένη / στην καρδιά μου κλειδωμένη
χρόνε μάστορα και γύφτο / φτιάξε ένα κλειδί και κρύφτο

Σου το 'χω πει σου το 'χω πει / δεν είμαι εγώ για προκοπή
εγώ είμαι αγάπη δίκοπη / σου το 'χω πει σου το 'χω πει

Το τραγούδι το έγραψα, μαθητής ακόμα ή μάλλον μόλις είχα πάρει το απολυτήριο λυκείου και ετοιμαζόμουν για τις εισαγωγικές εξετάσεις στο Πανεπιστήμιο. Ήμουν ήδη στην Αθήνα για να μπορώ να παρακολουθώ και το απαραίτητο φροντιστήριο. Το έγραψα στο μυαλό μου ή στην αρχική του τουλάχιστον μορφή, σ’ ένα παγκάκι στην Πλατεία Δαβάκη, στην Καλλιθέα και κάποια στιγμή, αφού άντεξε στη μνήμη μου το έγραψα και σε ένα τετράδιο και μετά το ξέχασα.

Μετά από κάποια χρόνια, λίγο πριν το πτυχίο, χτύπησε το τηλέφωνό μου. Στην άλλη άκρη μια θρυλική φωνή μου λέει: Είμαι ο Γιώργος Νταλάρας, δεν έχουμε γνωριστεί, αλλά ήρθαν στα χέρια μου κάποια τραγούδια (κάποια demo που του είχε πάει κάποιος φίλος συνθέτης, χωρίς να το γνωρίζω) και μου άρεσαν πολύ οι στίχοι σου. Αφού ξεπέρασα το σοκ και την έκπληξη, κανονίσαμε να πάω να τον δω. Τραγουδούσε στο ZOOM με τη Δήμητρα Γαλάνη και δυο νέα κορίτσια που έβγαιναν πρώτες στο πρόγραμμα, τη Γλυκερία και την Άλκηστη Πρωτοψάλτη. 

Τότε ο Νταλάρας μου έδωσε το τηλέφωνο του Γιάννη Σπανού, που εκείνη την εποχή έψαχνε στίχους από νέους στιχουργούς και μου είπε να πάω να τον βρω εκ μέρους του. Εκτίμησα φυσικά πάρα πολύ τη στάση του και κατάλαβα γιατί έκανε και κάνει αυτή την τόσο μεγάλη καριέρα. Γιατί ζούσε πάντα για το τραγούδι και έκατσε και ασχολήθηκε με ένα άγνωστο παιδί μόνο και μόνο επειδή έπεσαν στα χέρια του κάποιοι στίχοι που του άρεσαν. Του χρωστάω μεγάλη ευγνωμοσύνη. Χωρίς τη δική του πρωτοβουλία, το τραγούδι για το οποίο γράφονται αυτές οι γραμμές δεν θα είχε κυκλοφορήσει ποτέ.

Στο Γιάννη, στη μία και μόνη μας τότε συνάντηση, άφησα ένα τετράδιο (βαριόμουνα να καθαρογράφω) μέσα στο οποίο υπήρχε και η «Αγάπη Δίκοπη» και μετά έφυγα για φαντάρος.
Σε μία από τις άδειες μου, τον πήρα τηλέφωνο (από τους κερματοδέκτες της Ομόνοιας, αν θυμάμαι καλά). Μου είπε έχω μελοποιήσει δυο τραγούδια σου, το ένα θα το πει η Πρωτοψάλτη σ’ ένα δίσκο που κάνω μαζί της, μαζί και με ένα νέο τραγουδιστή (εννοούσε το Διονύση Θεοδόση που έκανε την πρώτη του συμμετοχή στο δίσκο «Έξοδος κινδύνου»). Ήταν η «Αγάπη δίκοπη». Μου ζήτησε μάλιστα ευγενικά (μακάρι να το ’καναν όλοι) να αλλάξει μία λέξη. Στο δεύτερο κουπλέ, ο στίχος ήταν: "Χρόνε σιδερά και γύφτο/φτιάξε ένα κλειδί και κρύφτο". Επειδή μετά τη μελοποίηση το σιδερά, ακουγόταν σίδερα, ο Γιάννης το είχε κάνει: "Χρόνε μάστορα και γύφτο", στο οποίο φυσικά και συμφώνησα αμέσως, χωρίς να δώσω ιδιαίτερη σημασία. Πιο πολύ με ένοιαζε το άλλο τραγούδι που είχε μελοποιήσει, γιατί το θεωρούσα πιο σημαντικό και το οποίο ποτέ δεν άκουσα και ποτέ δεν κυκλοφόρησε.

Στη συνέχεια, βρέθηκα δόκιμος στην Κομοτηνή. Την «Αγάπη Δίκοπη» δεν την είχα ακούσει ποτέ μελοποιημένη. Την άκουσα για πρώτη φορά συμπτωματικά από το τρανζιστοράκι ενός φαντάρου σε μια άσκηση επάνω στη Ροδόπη. Το βράδυ πέρασα από το «Κύτταρο» του Θανάση του Γκαϊφύλλια στην Κομοτηνή και αγόρασα την κασέτα. Τότε πείστηκε κι ο Θανάσης ότι έγραφα στίχους (είχε προηγηθεί λίγες μέρες πριν και η πρώτη μας συνεργασία, αφού του είχα δώσει το «Γαμήλιο Προσκλητήριο», ένα τραγούδι που έγραψα για το γάμο του με τη Λία και κυκλοφόρησε το 1985 στο δίσκο Φύλλο Πορείας). Ο Θανάσης έγραφε τότε κασέτες κατά παραγγελία από επιλεγμένα τραγούδια από διάφορους δίσκους και τις πουλούσε. Έτσι μπορούσαν να ζήσουν εκείνη την εποχή τα δισκάδικα. Σε κάθε μία απ’ αυτές έβαζε και την Αγάπη Δίκοπη και εγώ αστειευόμενος του ζητούσα ποσοστά!

Όταν γύρισα με μετάθεση στην Αθήνα το τραγούδι αυτό είχε ήδη γίνει μεγάλη επιτυχία, παράλληλα με το «Φύλλο Πορείας» του Θανάση Γκαϊφύλλια, που είχε επίσης κυκλοφορήσει. Με την απόλυσή μου από το στρατό, έπρεπε να ασχοληθώ με τον βιοπορισμό και η ενασχόληση με τον στίχο πέρασε σε δεύτερη μοίρα. Η «Αγάπη Δίκοπη» όμως με καταδίωκε, αφού όσο περνούσαν τα χρόνια, όχι μόνο δεν ξεχνιόταν, αλλά γινόταν όλο και πιο κλασική θα έλεγα στις προτιμήσεις των ραδιοφωνικών παραγωγών.
 
Μετά από δέκα χρόνια, το 1994, με παίρνει τηλέφωνο ένας αδελφικός φίλος στιχουργός, ο Γιώργος Κλεφτογιώργος και μου λέει άνοιξε την τηλεόραση.
Διαφημίζεται ο καινούργιος δίσκος του Δημήτρη Μητροπάνου με τίτλο «Ο Μητροπάνος τραγουδάει Σπανό» και έχει και την «Αγάπη Δίκοπη». Ξαφνιάστηκα γιατί δεν με είχε ενημερώσει κανείς. Σε λίγο με πήρε ο Γιάννης ο Σπανός και μου είπε ότι ήμουν καλεσμένος την επομένη στην παρουσίαση του δίσκου.

Ακόμα και σήμερα μαθαίνω για τραγούδια μου που κυκλοφορούν και το μαθαίνω μετά την κυκλοφορία τους. Ας είναι καλά το διαδίκτυο από το οποίο μαθαίνουμε τα νέα που μας αφορούν.

Μέχρι σήμερα η «Αγάπη Δίκοπη» εξακολουθεί να έχει μια σχεδόν αμείωτη παρουσία στα ραδιόφωνα και τις μουσικές σκηνές, αλλά και τα blogs, αν και έχουν περάσει 26 χρόνια. Ακόμα και τώρα δεν έχω καταλάβει ποια συγκυρία ευνόησε αυτό το τραγούδι και πώς μπορεί να ταυτίζεται τόσος κόσμος με έναν στίχο που λέει «σου το ’χω πει σου το ’χω πει / δεν είμαι εγώ για προκοπή / εγώ είμαι αγάπη δίκοπη» σε μια εποχή που όλοι αγνοούν τον έρωτα ή τον κυνηγούν σαν απότοκο της επαγγελματικής καταξίωσης και της οικονομικής προκοπής…

Ένα μεγάλο ευχαριστώ χρωστάω στον Γιάννη Σπανό, γιατί με αυτό το τραγούδι μου χάρισε μια από τις πιο σημαντικές αναφορές στη ζωή μου.

Υ.Γ. Η πιο εκνευριστική ερώτηση που μου κάνουν συχνά είναι ποιος το τραγούδησε καλύτερα. Η Πρωτοψάλτη ή ο Μητροπάνος; Απόρροια της ελληνικής νοοτροπίας να συγκρίνουμε, να ξεχωρίζουμε, να ομαδοποιούμε. Η αγάπη μου και η ευγνωμοσύνη μου είναι… δίκοπη και εξ ίσου μοιρασμένη και στους δύο.