Πρόσφατες Συνεντεύξεις του Θανάση Γκαϊφύλλια σε Επενδυτή και Μετρονόμο

 

Συνέντευξη του Θανάση Γκαϊφύλλια στο Νίκο Ράλλη για το «Culture» της εφημερίδας «Ο Κόσμος του Επενδυτή» (30/10/2010):

"40 ΧΡΟΝΙΑ ΑΤΕΛΕΙΩΤΗ ΕΚΔΡΟΜΗ"

Το όνομα του Θανάση Γκαϊφύλλια είναι ταυτισμένο με τη δεκαετία του ΄70, την άνοδο του ελληνικού ροκ με τον κοινωνικό στίχο, και ταυτόχρονα με το «Κύτταρο», τον ιστορικό χώρο της οδού Ηπείρου. Ευτυχής συγκυρία λοιπόν ότι η συνέντευξή μας είχε ως αφορμή την επιστροφή του στο «Κύτταρο» πέρυσι τον χειμώνα, μετά από 38 χρόνια αποχής. Η συνάντησή του εκεί με παλιούς και νέους γνωστούς και ακροατές είχε αίσια έκβαση, γι’ αυτό και μόλις κυκλοφόρησε το διπλό cd που αποτυπώνει την ατμόσφαιρα εκείνων των εμφανίσεων. Η παράσταση ήταν παρουσιασμένη σαν μία μουσική ιστορία, κάθε τραγούδι συμπληρώνει το προηγούμενο, κάθε ιστορία συνεχίζει από εκεί που έμεινε η προηγούμενη (έχει περιλάβει στο cd όλες τις παρλάτες, ακόμα και 1-2 λάθη!). Αν δεν ξέρεις ποιος είναι ο Θανάσης Γκαϊφύλλιας, το διπλό cd «Αυτά που ρωτάς» θα σου δώσει έναν καλό λόγο να ψάξεις τη δουλειά του περαιτέρω. Δεν υπάρχει τίποτα «στημένο» σε αυτή τη μουσική βιογραφία, όπου ο τραγουδοποιός κάνει μια αναδρομή παρουσιάζοντας τραγούδια από την προσωπική του δισκογραφία («Ωτοστόπ» 1971, «Ατέλειωτη εκδρομή» 1975, «Φύλλο πορείας» 1985, «Βραδιάζει» 1991, «Stavento» 1999), καθώς και καινούρια τραγούδια του. Στο εσώφυλλο του cd ο Γρηγόρης Ψαριανός γράφει «Είναι μια εκδρομή 40 χρόνων που διατρέχει όλη την Ελλάδα και τη ζωή μας. Περιλαμβάνει τα παιδιά μας, τους φίλους μας, τις ελπίδες μας, τα πάθη και τα λάθη μας».

Το νέο σας cd αποτελεί αναδρομή στην καριέρα σας, στην εποχή σας, αλλά και στην ιστορία του «Κυττάρου», της μουσικής σκηνής με την οποία είστε ταυτισμένος.

Για μένα ήταν κάτι το ιδιαίτερο να εμφανιστώ τον περασμένο Νοέμβριο, μετά από 38 χρόνια, στο «Κύτταρο». Αν σκεφτείτε μάλιστα ότι στο ξεκίνημά του, το φθινόπωρο του 1971, ήμουν και πάλι εκεί! Σε όλη μου την καριέρα έκανα αναφορές στο «Κύτταρο»: Άνοιξα ένα δισκοπωλείο στην Κομοτηνή που το έλεγαν «Κύτταρο», και έχοντας ως βάση αυτό το κατάστημα δημιούργησα ένα δικό μου label που έκανε ανεξάρτητες παραγωγές. Ήταν οι «Δίσκοι Κύτταρο». Ποτέ δεν έπαψα να αναφέρομαι στη σημαντικότητα που είχε αυτή η μουσική σκηνή, η πρώτη ελληνική ροκ σκηνή, που άνοιξε μάλιστα μέσα στην καρδιά της χούντας. Στη δύση του νέου κύματος ανέτειλε η ελληνική ροκ μουσική και από την υπερβολική γλυκύτητα του νέου κύματος περάσαμε σε αυτή τη μουσική που είχε στοιχεία από την ελληνική παράδοση αλλά και πολιτικό στίχο.

Εξάλλου, το 1971, δεν ήταν πια «άσπρα καράβια τα όνειρά σας».

(γελάει) Βέβαια, ήταν «παλιοκουφάλες, ανάληψη μυρίζει ο αέρας!»

Όταν τραγουδούσατε τον στίχο «με ωτοστόπ θα ξεκινήσω για ταξίδι μακρινό», εκείνη την εποχή, μέσα στη χούντα, επιχειρούσατε ένα πολιτικό σχόλιο;

Η πολιτική αναφορά ήταν ανεπαίσθητη, κυρίως το τραγούδι μιλούσε για έναν τρόπο ζωής. Εκείνο το διάστημα είχα ταξιδέψει σε όλη την Ευρώπη με ωτοστόπ. Ήμασταν on the road τότε διαρκώς.

Ήταν η εποχή του χίπικου κινήματος. Τι έπαιρνε ένας νεαρός ταξιδεύοντας τότε με ωτοστόπ σε όλη την Ευρώπη;

Έπαιρνε τα πάντα. Άνοιγαν οι ορίζοντες. Αλλά υπήρχε εμπιστοσύνη και αλληλεγγύη στον κόσμο που συναντούσα. Εγώ απεκόμισα τις καλύτερες εντυπώσεις από την Ιταλία, αλλά και από τη Γερμανία. Κυρίως όμως από την Ιταλία, όπου έζησα με καταληψίες, δημιούργησα φιλίες που κρατάνε έως τώρα. Για σκεφτείτε, μιλάμε για το 1972! Τότε συνέβαιναν ήδη αυτά. Η γενιά μου ήταν η πρώτη που άνοιξε τα μυαλά της και τα σύνορα.

Είχατε και το αίτημα του διεθνισμού τότε από την Αριστερά και βοηθούσε κι αυτό, έτσι δεν είναι;

Τα πάντα βοηθούσαν. Υπήρχε και ένα φοβερό κίνημα τότε, πολιτικοποίησης της νεολαίας, ήμασταν η γενιά του 1-1-4. Γαλουχήθηκε μία ολόκληρη γενιά με βάση αυτό το άρθρο, και πολιτικοποιηθήκαμε χωρίς να το καταλάβουμε. Η χούντα μας οδήγησε στα βιβλιοπωλεία. Καμιά γενιά δεν διάβασε όσο η δική μας.

Η Ευρώπη τότε ήταν συνώνυμη του «μπροστά», της προόδου. Σήμερα δεν θα έλεγε κανείς το ίδιο. Πολλοί λένε ότι η Ευρώπη πεθαίνει, ιδεολογικά, πολιτικά, οικονομικά.

Αυτό συνέβη από τη στιγμή που δέχτηκαν οι ευρωπαϊκοί λαοί να ζήσουν σε μία ήπειρο που θα μπορούσε κάλλιστα να είναι μία Α.Ε. με αόρατους μετόχους! Αυτό έχουμε καταντήσει. Γι’  αυτό περνούν αυτόματα σε όλους τους λαούς τα ίδια μέτρα, τα ίδια στενά παπούτσια, την ίδια στιγμή. Βέβαια υπάρχουν και πάλι δείγματα αισιοδοξίας μέσα στους ίδιους ευρωπαϊκούς λαούς. Είδα τώρα στις ειδήσεις, ότι στη διάρκεια των κινητοποιήσεων που γίνονται στη Γαλλία, ένας νεαρός από εκείνους των γυμνασίων και των λυκείων που βγαίνουν και διαμαρτύρονται για το συνταξιοδοτικό -και μου αρέσει που κατεβαίνουν στον δρόμο τα νέα παιδιά για ένα τόσο σημαντικό θέμα, βλέπουν δηλαδή πού οδηγούνται- ένας νέος λοιπόν μίλησε και είπε «εμείς δεν αγωνιζόμαστε για το συνταξιοδοτικό της Γαλλίας, για την Ευρώπη αγωνιζόμαστε». Να λοιπόν κάτι παρήγορο.

Άρα βρισκόμαστε σε παρόμοιες συνθήκες με το 1972, ο κόσμος αγωνίζεται για τα ίδια πράγματα, για παιδεία, ελευθερία, κοινωνική πρόνοια.

Μόνο που τότε κατακτούσαμε πράγματα, τώρα προσπαθούν να κρατήσουν τα κεκτημένα. Τώρα αγωνίζονται για να πάθουν τη μικρότερη δυνατή ζημιά. Η δική μας γενιά έζησε ευτυχισμένες στιγμές γεμάτες ελπίδα, οι αγώνες οδηγούσαν κάπου, είχαν αποτέλεσμα. Βελτιωνόταν το βιοτικό μας επίπεδο. Ήμασταν τυχεροί γιατί είδαμε το τραπέζι να ξαναστρώνεται, τα σπίτια να ξαναχτίζονται, αποκτούσαμε βιβλιοθήκες στα σπίτια, μετά από όσα δύσκολα είχε περάσει η χώρα από τον εμφύλιο και μετά. Το ’60 και το ’70 δενόταν παγκόσμια το ατσάλι, μπήκαν οι βάσεις για τα επόμενα 100 χρόνια στον πολιτισμό και την κοινωνία.

Στην αρχή του cd μιλάτε με τον κόσμο, και γίνεται σαφές ότι με πολλούς γνωριζόσασταν ήδη από το ’70. Σαν συνάντηση παλαιών συμμαθητών!

Ναι, ήρθαν μερικοί από τότε! Αυτές οι Δευτέρες στο «Κύτταρο» πέρυσι τον χειμώνα ήταν ιδιαίτερες και φορτισμένες. Αυτό που διαπίστωσα ήταν ότι όσοι ήρθαν να με ξαναδούν, ή να με δουν για πρώτη φορά, δεν έφυγαν απογοητευμένοι. Οι παλιότεροι χάρηκαν επειδή δεν τους απογοήτευσα, με τη στάση ζωής μου, με ό,τι κάνω εδώ πάνω στην Κομοτηνή όπου διαμένω, και κάποιοι απόηχοι από τις δραστηριότητες μου έφτασαν και στα αυτιά τους. Ένιωσα ότι δεν τους έχω διαψεύσει. Πάντως το «Κύτταρο» δεν είναι το ίδιο πια. Ένιωσα ελαφρώς πέρυσι ότι εγώ ανήκω σε άλλη εποχή. Έχουν αλλάξει τα πράγματα, ίσως σε εσάς που ζείτε το τώρα να μην φαίνεται τόσο μεγάλη η αλλαγή. Αλλά δεν μπορεί να παρεμβάλλεται το εμπόριο τόσο άμεσα ανάμεσα σε δύο ανθρώπους που θέλουν να επικοινωνήσουν, τον καλλιτέχνη και τον ακροατή του. Ειδικά όταν πρόκειται για έναν καλλιτέχνη που έχει λόγο που βασίζεται στην πολιτική και την κριτική σκέψη, στην κοινωνική αλληλεγγύη. Μου φάνηκαν οι τιμές πανάκριβες. Δεν γίνεται για να έρθει ένας άνθρωπος να σε ακούσει, να πρέπει την επόμενη μέρα να νηστέψει! Προσπαθώ βέβαια να δικαιολογήσω και τους επιχειρηματίες, ποιος ξέρει τι έξοδα έχουν, αλλά πρέπει να βρεθεί η χρυσή τομή.

Η Κομοτηνή είναι λοιπόν για σας και ένας τόπος αυτοεξορίας;

Όχι, κάθε άλλο. Δεν υπάρχουν πια κέντρα. Τα κέντρα έχουν καταργηθεί εδώ και καιρό. Όλα είναι εύκολα, όλα γίνονται. Να δες τη συνέντευξη που κάνουμε αυτή τη στιγμή από το τηλέφωνο. Αλίμονο αν μιλάμε πια για αποστάσεις και εμπόδια, όπως το 60 και το 70! Υπάρχουν βέβαια σήμερα καλλιτέχνες με σπουδαία δουλειά που ποτέ δεν θα τους δούμε στις τηλεοράσεις. Δεν θα ενημερωθούμε για αυτούς, εκτός από εκείνους που μπαίνουν στο ίντερνετ και ψάχνουν.

Πόσο συχνά παίζετε στην Κομοτηνή;

Θα έλεγα σπάνια. Είναι προσωπική μου επιλογή να μην τραγουδάω συχνά, έχω τελειώσει με τη νύχτα από τα τέλη του 70. Αλλά έχω δραστηριότητες εδώ πάνω.

Όπως η ορχήστρα χριστιανών και μουσουλμάνων που είχατε ιδρύσει; Είχατε αντιδράσεις τότε;

Ήταν μια ιστορία που κράτησε πέντε πολύ δημιουργικά χρόνια. Μια σπουδαία παρέμβαση, και υπέρβαση μαζί, για όσα συμβαίνουν εδώ πάνω. Αντιδράσεις είχαμε κι από τις δύο πλευρές, αλλά κυρίως από το χριστιανικό στοιχείο. Όμως κάναμε αυτό που πιστεύαμε, προτείναμε την ειρηνική συνύπαρξη, που ήταν εξάλλου και το σωστό πράγμα. Την αναπόφευκτη ειρηνική συνύπαρξη που είναι ο μόνος δρόμος. Η αντίδραση του χριστιανικού στοιχείου ήταν ηλίθια, έφτασαν σε σημείο να πετροβολήσουν τους αφισοκολλητές, να διαμαρτύρονται στο δήμαρχο να μη μας δώσει το θέατρο, να κουβαληθεί η Ασφάλεια και η αστυνομική δύναμη και να περικυκλώσει το θέατρο ώστε να αποτρέπει -με την παρουσία της και μόνο- τον κόσμο να μπει. Εμείς σε αυτή την ατμόσφαιρα δώσαμε τη συναυλία και όταν τελείωσε πέρασε να μας συγχαρεί ο διοικητής της Ασφάλειας λέγοντας «κύριε Γκαϊφύλλια δεν ήξερα τι θα παρουσιάσετε, άλλες πληροφορίες είχαμε. Τα συγχαρητήρια μου!» Παίξαμε και στην Τουρκία, στο Πανεπιστήμιο Πολιτικών Επιστημών της Άγκυρας, και αφήσαμε τις καλύτερες εντυπώσεις. Η «Χουριέτ» την επόμενη μέρα μας αφιέρωσε μια ολόκληρη σελίδα. Σας περιγράφω τη διαφορά νοοτροπίας εδώ και εκεί.

Στη δουλειά σας ακούγονται σήμερα επιδράσεις, τα κοινά σημεία που είχατε, με καλλιτέχνες της γενιάς σας όπως ο Κώστας Χατζής και ο Διονύσης Σαββόπουλος.

Πολύ θα ήθελα να έχω κοινά σημεία με τον Κώστα Χατζή. Και λυπάμαι πάρα πολύ που γεράσαμε και δεν μου δόθηκε ευκαιρία να τον γνωρίσω από κοντά αυτόν τον άνθρωπο. Τον εκτιμώ αφάνταστα. Και τον Σαββόπουλο το ίδιο. Τον Χατζή τον εκτιμώ και για το έργο του αλλά και για τη στάση ζωής του. Για τον Σαββόπουλο έχω να πω ότι με επηρέασε πολύ βαθιά και συνεχίζει να με συγκινεί το έργο του. Τον θεωρώ εξαιρετικό μουσικό, καινοτόμο, αλλά έχω ενστάσεις για πολλά πράγματα στη ζωή του. Θα ήθελα αυτός ο άνθρωπος να στέκεται εκεί που τον έβαλε κάθε νέος άνθρωπος από την πρώτη στιγμή: στην καρδιά του. Να μην κάνει δηλαδή τόσα λάθη.

Με εκείνους τους καλλιτέχνες με τους οποίους αποτελέσατε «γενιά», τον Ζουγανέλη, τον Μπουλά, τη Γλέζου, την Κωχ, μιλάτε ακόμη; Αποτελείτε ακόμα «γενιά»;

Ασφαλώς και βρισκόμαστε και μιλάμε, και με πολλή αγάπη. Δεν θα έλεγα όμως ότι αποτελούμε ακόμη «γενιά», αφού δεν έχουμε πια τους ίδιους στόχους, δεν έχουμε πορείες παράλληλες. Αλλά, βλέπεις, ο καθένας ακολουθεί τον δρόμο του, είναι δύσκολο πια να συνυπάρξουμε, κυρίως λόγω ηλικίας. Αυτές οι παράλληλες πορείες είναι για τα ανέμελα χρόνια της νιότης, τότε δημιουργούνται αυτές οι παρέες που έχουν δυναμισμό και πηγαίνουν τη μουσική, και γενικά την τέχνη, ένα βήμα πιο μπροστά. Και σήμερα υπάρχουν τέτοιες παρέες, ας πούμε τα ραπ συγκροτήματα, που πάνε τον πολιτικό λόγο ένα βήμα πιο μπροστά.

Με όλα τα ταξίδιά σας, τις γνωριμίες, τη δημιουργία, τις συναντήσεις με μεγάλους της τέχνης, νιώθετε ευχαριστημένος από τη ζωή σας; Εκπληρωμένος σαν άτομο;

Θα ήμουν αχάριστος αν δεν παραδεχόμουν ότι είμαι προνομιούχος από πολλές απόψεις. Κατάφερα στη ζωή μου να μην βιώσω το ανικανοποίητο. Αλίμονο σε όσους περνούν μια ολόκληρη ζωή χωρίς να κάνουν τίποτα από αυτά που ονειρεύτηκαν. Και δυστυχώς πολλοί άνθρωποι οδηγήθηκαν σε λάθος δρόμο, αφού οι μέτριοι θέλουν όποιον εξέχει από τον μέσο όρο να τον κλαδεύουν, να τον φέρνουν στα μέτρα τους, και αυτό είναι τραγικό. Επιγραμματικά θέλω να σου πω ότι δεν ξέρω αν αυτά που έχω κάνει είναι ασήμαντα ή σπουδαία. Για ένα όμως πράγμα είμαι σίγουρος, ότι ακόμα και για τις αποτυχίες μου δεν μετανιώνω. 

Συνέντευξη του Θανάση Γκαϊφύλλια στο Γιάννη Θ. Πετρίδη για το «Δίφωνο Δεκεμβρίου 2010»

 "Είδα τον Γκαϊφύλλια σ' ατέλειωτη εκδρομή..."

Κωχ, Ξυλούρης, Σαββόπουλος, Ροντέο, Χειμερινή Αρχόντισσα, Κύτταρο, μπουάτ γεμάτες κόσμο, ηχογραφήσεις και σπουδαία τραγούδια. Από το 1977 και εδώ, μας στέλνει δίσκους και χαμπέρια από την Κομοτηνή. Το παλεύει. Πριν από λίγες εβδομάδες επέστρεψε γωνία Ηπείρου και Αχαρνών. Στο Κύτταρο, ξανά. Πριν από λίγες μέρες μάς κατέθεσε ένα διπλό cd, ζωντανά ηχογραφημένο, με τίτλο Αυτά που ρωτάς.

Τι νέα λοιπόν από την περιφέρεια -πια- Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης;

Η περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας και  Θράκης προϋπήρχε του Καλλικράτη. Είναι μια όμορφη και πλούσια περιοχή που προστατεύεται από το βορά με την οροσειρά της Ροδόπης. Στα άγρια δάση της ζουν (ακόμη) αρκούδες, λύκοι, αγριογούρουνα και ζαρκάδια. Είναι παράδεισος για νόμιμους (sic) και κυρίως για παράνομους κυνηγούς. Τη διασχίζουν δύο από τα πιο όμορφα και ζωντανά ποτάμια της πατρίδας μας. Ο Έβρος και ο Νέστος με τα μαγικά Τέμπη του. Η κατάβαση με κανό ανάμεσα στις πανύψηλες και δασωμένες όχθες του, είναι εμπειρία ζωής. Γόνιμοι κάμποι, μοναδικοί υγροβιότοποι, ατελείωτες παραλίες και μια πεντακάθαρη θάλασσα που φιλοξενεί τα δυο μαργαριτάρια του Θρακικού πελάγους. Τη Σαμοθράκη και τη Θάσο. Τα τρία αρχαία θέατρα (Φιλίππων, Θάσου, Μαρώνειας) που λειτουργούν, οι προσφυγικές πόλεις και τα χωριά, τα τζαμιά και οι φερετζέδες, είναι οι καλύτεροι μάρτυρες της πολυτάραχης ιστορίας αυτού του τόπου. Αξίζει να τον γνωρίσουν όλοι οι Έλληνες και κυρίως οι νέοι. Γιατί αγαπάς ότι γνωρίζεις. Και υπερασπίζεσαι ότι αγαπάς.

Τι είναι αυτό που σε κάνει περισσότερο απαισιόδοξο, αυτά τα φεγγάρια που διανύουμε;

 Η εθνική σχιζοφρένεια. Ελπίζουμε να μας λύσουν αυτοί που μας έδεσαν.

 Τι θα μπορούσε να σ’ εμπνεύσει; 

Τώρα; Εγώ ουρλιάζω εδώ και χρόνια! Έβλεπα που πάει το πράγμα και δυστυχώς δεν έπεσα έξω. Το ’92 όταν υπογράψαμε την υποθήκη στο συμβολαιογραφείο του Μάαστριχτ, είχα γράψει ένα τραγούδι που τελείωνε έτσι:

 «Λες να είμαι τέτοια μάρκα

Και κανείς να μη το ξέρει

Και να κρύβω τη μαγκιά μου

Πίσω απ’ τ’ απλωμένο χέρι;

Όταν κάτσει με τους λύκους

Στο τραπέζι ο καθείς

Σίγουρα θ’ αφήσει πίσω

Μαυροφόρους συγγενείς».

(http://www.youtube.com/watch?v=iAUzOItUm-w)

Θυμάμαι κάποτε να μου λες ότι «ο έρωτας είναι πολιτική πράξη». Τι άλλο είναι πολιτική πράξη σήμερα;

Ας αρχίσουμε από το πρώτο βήμα, που είναι και το πιο σημαντικό. Κλείνουμε την τηλεόραση και σηκωνόμαστε από τον καναπέ. Μετά, δειλά-δειλά βγαίνουμε στο μπαλκόνι και αφουγκραζόμαστε… «τη λαχτάρα αυτού του τόπου για ζωή». Το τρίτο βήμα θα μας βρει στο δρόμο, δίπλα στα άνεργα νιάτα, δίπλα στους απελπισμένους συνταξιούχους, δίπλα στους απολυμένους και τους χρεοκοπημένους. Δίπλα σ’ αυτούς που ονειρεύτηκαν μια οικογένεια. Δίπλα στα παιδιά όλου του κόσμου. Κανείς δε μπορεί να αισθάνεται ήσυχος και ασφαλής όταν η χώρα βουλιάζει. Στη θάλασσα η σαβούρα όσο είναι καιρός, πριν καταλήξουμε όλοι στον πάτο. Πολιτική πράξη είναι να καταλάβουμε πως κανείς δε θα γλυτώσει από αυτό το ναυάγιο.  

Η σιωπή ίσως; Ν’ αποφασίσεις να μην «φωνάζεις» για ν’ ακουστείς. Ή μήπως είναι πολυτέλεια στις μέρες μας

Στη θέση της «σιωπής» μπορούμε να βάλουμε τη λέξη «αποχή», που είναι εξίσου κραυγαλέα και εξόχως επίκαιρη. Το παιχνίδι είναι στημένο και πολύ σωστά, τα διλήμματα τύπου… «Γιωργάκης ή Αντωνάκης», ο σοφός λαός τα εκφράζει με μια παροιμία. «Φίδι να σε τσιμπήσει ή γάιδαρος να σε … πηδήξει»; Είναι πολυτέλεια δηλαδή να μη θέλω ούτε το ένα, ούτε το άλλο;

Όλο αυτό που ζούμε εσχάτως το βιώνεις σαν μια τραγωδία ή σαν ένα παράλογο, παζολινικό σκηνικό;

Ο παραλογισμός προηγήθηκε του δράματος. Θα αναφέρω δυο χοντροκομμένα παραδείγματα. Όταν το ’81 ο Ανδρέας εν μία νυκτί διπλασίασε τους μισθούς των ΔΥ, χωρίς να ενοχλήσει το κεφάλαιο, κανείς δεν αναρωτήθηκε πως έγινε αυτό το θαύμα. Το Μάιο που μας πέρασε όμως, έπρεπε να ξεπληρώσουμε το δάνειο που πήρε τότε για λογαριασμό μας και τότε μάθαμε το μυστικό. Αργότερα, όταν ο εκσυγχρονιστής Σημίτης με τις ταχυδακτυλουργίες του μας έβαλε στο ευρώ, κανείς δεν διαμαρτυρήθηκε, όταν από τη μια μέρα στην άλλη το ματσάκι του μαϊντανού, από 50 δραχμές πήγε στο μισό ευρώ. Δηλαδή ΥΠΕΡΤΡΙΠΛΑΣΙΑΣΤΗΚΕ. Την ίδια στιγμή όμως υπερτριπλασιάστηκαν και οι μίζες κι από 50 εκατομμύρια δραχμές πήγαν στο μισό εκατομμύριο ευρώ κι έτσι ήταν ευχαριστημένοι κι ο μανάβης κι ο υπουργός. Επομένως δίκιο είχε εκείνος ο τύπος που είπε πως μαζί τα φάγαμε… Σκέτη ιλαροτραγωδία!

Η κρίση -πολιτισμική, οικονομική και αισθητική- είναι πάντα μια καλή ευκαιρία για τον δημιουργό να γράψει;

Ίσως, αλλά τώρα ήρθε η ώρα να γράψουν άλλοι. Και μάλιστα όχι τραγούδια, αλλά ιστορία. Πριν από λίγο (16/11/2010) άκουσα πως οι απλήρωτοι, εδώ και μήνες, εργαζόμενοι στην ΑΠΟΓΕΥΜΑΤΙΝΗ αποφάσισαν να κυκλοφορήσουν μόνοι τους την εφημερίδα. Αυτή κι αν είναι υπέρβαση. Οι εργαζόμενοι σε μια δεξιά εφημερίδα, εφαρμόζουν τη θεωρία του Μαρξ και απαλλοτριώνουν τα μέσα παραγωγής. Καλή αρχή που θα πρέπει να έχει και συνέχεια. Ελπίζω πως σύντομα ο λαός θα συνέλθει από το κώμα, θα αρνηθεί τα χρέη και για να μη θυμώσουν οι τοκογλύφοι, αντί για ευρώ ας τους δώσει ότι πιο πολύτιμο διαθέτει η χώρα. Τους πολιτικούς και τα αφεντικά. Τίμια ανταλλαγή!

Στο live του «Κυττάρου» υπάρχουν κάποια καινούργια τραγούδια. Υπάρχει ωστόσο και υλικό έτοιμο για έναν δίσκο;

Σ’ αυτό το δίσκο αποτυπώθηκε η ατμόσφαιρα μιας ζωντανής παράστασης (με όλες τις αρετές και τους περιορισμούς που έχει κάθε ζωντανή ηχογράφηση) και η αμφίδρομη σχέση μου με τους θεατές. Συνδέω με λόγο τα τραγούδια, αφηγούμενος μικρές ιστορίες. Υπάρχουν καινούργια τραγούδια τα οποία είναι συνέχεια κάποιων παλαιότερων, όπως «Το υποχθόνιο βαλς της βραδιάς των αριθμών», «Το υστερόγραφο» και το «Δεκάξι χρόνια μετά». Θεωρώ καινούργιο και την «Ιστορία του Διομήδη» αφού τώρα δισκογραφήθηκε επίσημα. Και φυσικά το «Αυτά που ρωτάς», η διασκευή που έκανα στο τραγούδι του Bob Dyllan “Blowin in the wind” και που έδωσε τον τίτλο στο δίσκο. Μαζί με τη Λήδα Χαλκιαδάκη τραγουδούμε δύο ποιήματα του Γιάννη Ρίτσου σε μουσική των Μάριου Τόκα και Χρήστου Λεοντή. Το «Δεν κλαίω» και το «Και να αδερφέ». Εκείνο το βράδυ ήταν μέσα στο κοινό δυο αγαπημένα πλάσματα από την Ξάνθη, οι αδελφές Ελένη και Σουζάνα Βουγιουκλή. Τις κάλεσα στη σκηνή και μας χάρισαν μαγικές στιγμές, τραγουδώντας δυο Θρακιώτικα και ένα της κάτω Ιταλίας.

Όσο για το νέο υλικό που με ρωτάς υπάρχει και με καταπιέζει, αλλά τα πράγματα γίνονται όλο και πιο δύσκολα με τη δισκογραφία. 

Σ’ ένα από αυτά τα καινούργια σου τραγούδια, ο στίχος κάπου λέει… «Ελευθερία ανάπηρη πάλι σου τάζουν».

Είναι ο τελευταίος στίχος από το «Υστερόγραφο» του Μιχάλη Κατσαρού, που το έγραψε στις αρχές του ’50 και περιγράφει με προφητικό και αποκαλυπτικό λόγο τη ζοφερή εποχή μας. Τι κρίμα που δεν παίρνουμε στα σοβαρά τους ποιητές μας. 

Ξανά στο «Κύτταρο» λοιπόν. Επέστρεψες στον…τόπο εγκλήματος και της πρώτης σου νιότης, μετά από -σχεδόν- 40 χρόνια.

Ένιωσα σαν τον ξενιτεμένο που γυρίζει μετά από πολλά χρόνια στην παλιά του γειτονιά και ψάχνει να βρει τα σημάδια που θα γεφυρώσουν την απόσταση. Σε τέτοιες περιπτώσεις καλό είναι να μην υπάρχουν καθρέφτες και τις αλλαγές να τις βλέπουμε γύρω μας και στους άλλους. Έλα όμως που στο καμαρίνι μου είχα έναν τεράστιο και αμείλικτο καθρέφτη.

Τα βρόντηξες όλα και έφυγες νωρίς. Στον κολοφώνα μιας δημιουργικής πορείας, Θα συνιστούσες αβίαστα σήμερα, σε 25αρηδες, 30αρηδες, να παρατήσουν την πόλη και να ψαχτούν στην περιφέρεια;

Ποιος θα μπορούσε να δώσει αυτό τον καιρό συμβουλές; Κανείς δεν ξέρει τι μας ξημερώνει. Όταν εγώ στα τριάντα μου θέλησα να αλλάξω ζωή, τίποτα δεν με εμπόδιζε να κάνω σχέδια και να τα υλοποιώ. Το ότι επέλεξα την περιφέρεια ήταν μια προσωπική επιλογή που αποδείχτηκε σωστή, αφού έζησα μια υπέροχη, ανέμελη και δημιουργική ζωή. Αν ξεκινούσα σήμερα, αμφιβάλω αν θα μπορούσα να κάνω έστω και ένα βήμα. Πέρα όμως από τα προσωπικά, δεν παύω να ανήκω στη γενιά που κατασπατάλησε την πατρική περιουσία και τους αγώνες των γονιών για ελευθερία και αξιοπρέπεια. Κι όταν δεν είχε τι άλλο να λεηλατήσει, έβαλε χέρι και στο κομπόδεμα της γιαγιάς. Και τώρα καλεί τους νέους, στο ξεκίνημα της ζωής τους, να αρχίσουν να ξεπληρώνουν τα τεράστια χρέη που τους κληροδότησε. Δεν είναι καιρός για συμβουλές…

¨Βαθειές οι ρίζες, πώς να φύγεις από τον τόπο σου¨ τραγουδούσες στην «Ατέλειωτη εκδρομή» το 1975

Τα χειμωνιάτικα βράδια μαζευόμασταν γύρω από τη σόμπα και με κομμένη ανάσα ο αδερφός μου κι εγώ, ακούγαμε τη μάνα να λέει ιστορίες από την εξορία. Τα μάτια της άστραφταν στο μισοσκόταδο σαν κάρβουνα αναμμένα. Ύστερα ο μπαμπάς μιλούσε για τα σύρματα της Μέσης Ανατολής, για το βουνό, για τη φυλακή και πάντα κατέληγε λέγοντας: «Οι Άγγλοι είναι η χολέρα του πλανήτη».

– Πιο σιγά Κώστα … έλεγε η μάνα μου. Γι’ αυτές τις ρίζες μιλώ.

Έχεις ματαιωμένα όνειρα; 

Πολλά. Ξέρω όμως τι φταίει. Είμαι αθεράπευτα ονειροπόλος.

Εικοσιπέντε χρόνια μαζί με τη σύντροφο σου, τη Λία. Ακούω το «Γαμήλιο προσκλητήριο» από το live και θυμάμαι αυτό που είπε ο Claude Lelouch: «M’ αρέσει η ιδέα του γάμου, γιατί πρόκειται για μια πράξη ηρωϊσμού»

Στη περίπτωσή μας αυτό που μας σώζει είναι η κοινή αγάπη που έχουμε για το τραγούδι. Δίχως να το επιδιώκουμε, η καθημερινότητά μας περιστρέφεται γύρω από αυτό. Το σπίτι μας είναι γεμάτο όργανα και όλο και κάποιος θα παίζει. Η Λία τραγουδάει πολύ όμορφα, ο γιος μας ο Κώστας είναι καλός και ευαίσθητος μουσικός και σχεδόν καθημερινά στήνουμε και μια συναυλία κατ’ οίκον. Με το σχήμα αυτό κάνουμε και εμφανίσεις. Να ένας λόγος για να παραμένουμε δεμένοι.

«Ωδή στον Διονύση»: Ένα τραγούδι του Μαυρουδή και του Σαμαρτζή, που το τραγουδάς και στο διπλό άλμπουμ στο Κύτταρο. Θυμώνεις και πονάς περισσότερο γι’ αυτά που κάποτε έχεις αγαπήσει και πιστέψει;

Σέβομαι τις επιλογές του κάθε ανθρώπου. Με ενοχλούν όμως αφάνταστα οι συνειδητές …κολοτούμπες. Κι όταν πρόκειται για δημόσια πρόσωπα με επιρροή, τότε αναπόφευκτα η ενόχληση γίνεται δημόσια κριτική.

Φαντάζομαι ότι θα υπάρχουν στο μυαλό σου «ωδές» και για κάποιους άλλους; 

Ένας από τους λόγους που ο τόπος πάει κατά διαόλου, είναι η κουτοπόνηρη σιωπή των αμνών. Όλοι βλέπουν τι γίνεται γύρω μας, αλλά το βουλώνουν σκεπτόμενοι τις συνέπειες που θα έχει…έστω και μια τυπική διαμαρτυρία. Εγώ ανήκω στη μειονότητα αυτών που δε λογάριασαν ποτέ συνέπειες και κόστη. Δεν ξέρω τι έχασα, ξέρω όμως ότι κέρδισα έναν ήρεμο ύπνο, απαλλαγμένο από τύψεις και ενοχές. 

Ακυρώνει κάτι, ένας καλλιτέχνης που «πουλά επικερδώς το χτες»; Δεν ξέρω, το έργο του εν γένει; την υστεροφημία του; ίσως και ένα κομμάτι από την αγάπη του κόσμου;

Τι θα πει…κάτι; Τα ακυρώνει όλα. Είναι σαν τον τυφλό που ξυπνά ένα πρωί και πετά στη φωτιά το πιστό σκυλί που τον οδηγεί. Ακατανόητη πράξη, για λίγα φραγκοδίφραγκα.  

Μετά από τόσα χρόνια, ποιους θεωρείς συνοδοιπόρους σου στην μουσική, στην τέχνη; Με ποιους ανθρώπους διασταυρώνεται ακόμα το βλέμμα σου;

Δεν υπάρχουν συνοδοιπόροι στην τέχνη. Ο καθένας ακολουθεί το δικό του δρόμο. Οι συναντήσεις είναι ευχάριστα (συνήθως) διαλείμματα, σε μοναχικές πορείες. Αυτό ισχύει ακόμα και για τα συγκροτήματα (όρα Beatles), εκτός κι αν είναι ψυχρόαιμα (όρα Rolling Stones).

Αγαπημένος δίσκος. Γυρίζεις σπίτι κουρασμένος. Σωματικά και ψυχικά. Θέλεις ν’ ακούσεις μουσική. Πηγαίνεις στην δισκοθήκη σου και βγάζεις

Εμείς δεν ακούμε. Συνοδεύουμε. Με το που θα ακουστεί η πρώτη νότα παίρνουμε τα όργανα κι ύστερα το ένα φέρνει το άλλο. Η Λία κάνει εξαιρετικές επιλογές από ροκ, μπαλάντες και λαϊκά του Ζαμπέτα και του Άκη Πάνου κι Κώστας πότε με την κιθάρα και πότε με το μπουζούκι μπαίνει όλο και πιο βαθειά στην ουσία της Ελλάδας. Οι ρίζες που λέγαμε.

Ασχολήθηκες έντονα με αυτό που ονομάζεται κοινή παραγωγή πολιτισμού στην Θράκη. Έπαιξες μαζί με μουσουλμάνους μουσικούς. Για πέντε-έξι χρόνια είχατε δημιουργήσει το σχήμα «Αλάβαστρο». Δεν προχώρησε. «Στα γλέντια και στις χαρές είμαστε χώρια» μου είχες πει κάποτε, αναφερόμενος στις σχέσεις χριστιανών και  μουσουλμάνων. Τα πράγματα εξακολουθούν να βαίνουν κακώς; 

Έχω μιλήσει πολύ γι’ αυτό το θέμα κι έχει αρχίσει να με κουράζει. Σημασία έχει ότι ταράξαμε τα λιμνάζοντα νερά και δείξαμε στον κόσμο τη φωτεινή πλευρά της συνύπαρξης. Όπως έγραψα και στο δίσκο που βγάλαμε…Πάνω από τις υστερικές κραυγές όσων βιώνουν την εθνικιστική τους κλιμακτήριο, εμείς υψώσαμε ένα τραγούδι. Το ότι ήμασταν έξι χρόνια μαζί ήταν άθλος. Τώρα σειρά έχουν άλλοι.  

Το «Κύτταρο» είναι κομμάτι της ζωής σου. Το κυνηγάς και σε κυνηγάει. Πέρα από την γωνία Ηπείρου και Αχαρνών, υπήρξε και το άλλο «Κύτταρο». Το δισκάδικο και βιβλιοπωλείο που άνοιξες. Ένα πολιτιστικό στέκι στην Κομοτηνή, που κράτησε 25 χρόνια. Σου λείπει;

Τέτοιο μαγαζί δεν έχει ξαναγίνει. Τυπικά ήταν δικό μου. Ανήκε σε όλους. Εκεί κάναμε πρόβες, μαζεύονταν φίλοι και πελάτες, παρακολουθούσαν, διάλεγαν δίσκους και χωρίς να διακόψουν άφηναν τα λεφτά και έφευγαν. Κάθε τόσο έβρισκα ένα φίλο, τον άφηνα στο πόδι μου κι εγώ έφευγα για συναυλίες. Όλα λειτουργούσαν ρολόι. Το Κύτταρο ήταν σημείο αναφοράς για όλους τους συναδέλφους μου που περνούσαν από Κομοτηνή. 26 μεστά χρόνια που μου άφησαν υπέροχες αναμνήσεις!

Εκεί κυκλοφόρησες και 4 δίσκους: «Βραδιάζει», «Επί πτυχίω», «Το τραγούδι της τιμής» και «Stavento». Έκανες για χρόνια δισκογραφικό αντάρτικο.

Αυτό κι αν ήταν πρωτοπορία. Ξεκίνησα τις παραγωγές το ’91. Το σημαντικό όμως  δεν ήταν η παραγωγή, αλλά η διακίνηση, που την έκανα μέσω τηλεφώνου και ταχυδρομείου κι έτσι ήμουν αυτάρκης σε όλα. Μεγάλη επιτυχία!!!

Αυτό το «φρούτο» που θέλει -σοβαρούς κατά τ’ άλλα- τραγουδιστές και δημιουργούς να κυκλοφορούν τους δίσκους τους αγκαζέ με εφημερίδες, πως σου φαίνεται;

Πριν ρίξουμε το ανάθεμα στους τραγουδιστές, ας αναλογιστούμε τις ευθύνες των εταιρειών, που για το εφήμερο κέρδος, ευτέλισαν ένα «ακριβό» δώρο όπως ήταν κάποτε ο δίσκος και το έριξαν στα κουπόνια και στα απορρυπαντικά. Τα δισκοπωλεία έκλεισαν και τώρα το λόγο έχουν τα περίπτερα. Ιδού τα ολέθρια αποτελέσματα της πλεονεξίας. Οι καλλιτέχνες έχουν το μικρότερο μερίδιο ευθύνης σ’ αυτό το έγκλημα.

Λείπουν έντονα οι πεφωτισμένοι άνθρωποι στις μέρες μας;

Όχι βέβαια!!! Το θέμα είναι ποιος τους ακούει. Ο λόγος τους δεν βρίσκει ούτε χαραμάδα. Αντίθετα οι πόρτες και τα παράθυρα είναι ορθάνοιχτα όλο το εικοσιτετράωρο για το απίθανο τσίρκο των διαμορφωτών γνώμης, που θρονιάζονται στο σαλόνι μας και με τα σάλια τους και τις υστερικές κραυγές τους, προσβάλουν βάναυσα τη νοημοσύνη και την όποια αισθητική μας έχει απομείνει. Δείτε με πόση προσοχή επιλέγονται τα πιο γλοιώδη υποκείμενα από την «πινακοθήκη των ηλιθίων» και με πόση επιμέλεια αποκλείονται από το δημόσιο λόγο και τη δημόσια ζωή, όσοι δεν τσαλακώνουν την αξιοπρέπειά τους μπροστά στους μεγαλοεργολάβους και στους χοντρέμπορους σάπιων τροφίμων και ιδεών. Οι «πεφωτισμένοι» ζουν ανάμεσά μας, κινούνται σε όλους τους χώρους, τους γνωρίζουμε, αλλά μας έμαθαν να τους αποφεύγουμε, όπως ο διάολος το λιβάνι. Στα αυτιά μου ηχούν ακόμα τα λόγια του παπά… «Όσο ζω εγώ, εσύ δημαρχεία δε θα δεις». Λέτε ρε γαμώτο να ξεκίνησε το ξήλωμα της κάλτσας; Να σαι καλά ρε Μπουτάρη. Μεγάλη χαρά μας έδωσες!

Φέτος κλείνουν 30 χρόνια από το «φευγιό» του Ξυλούρη. Παίξατε μαζί στην Πλάκα.

Συναντηθήκαμε όταν ο Νίκος τραγουδούσε στη «Λήδρα» με το Μαρκόπουλο κι εγώ στην «5^η Εποχή». Γίναμε φίλοι από την πρώτη στιγμή. Αγαπημένοι φίλοι και στη συνέχεια συνεργάτες. Δε χόρταινα να τον βλέπω στη σκηνή με το μαύρο κεφαλοδέσι, τις κρητικές μπότες και εκείνη τη χαρακτηριστική κίνηση του δεξιού ποδιού μπροστά που τον έκανε να μοιάζει με αρχαίο κούρο. Ο Κρητικός με την αρχαγγελική φωνή. Κι όταν τραγουδούσαμε μαζί, ένιωθα ευτυχισμένος. Περάσαμε απίστευτους χειμώνες στην «Αρχόντισσα», στις «Ρίζες», στην «Αποσπερίδα» και δώσαμε συγκλονιστικές συναυλίες. Θυμάμαι, Σεπτέμβρης του ’74 και οι Πατρινοί  άναβαν φωτιές στις κερκίδες του κατάμεστου σταδίου της Παναχαϊκής. Στο Ηράκλειο οι Κρητικοί γκρέμισαν τη μεγάλη πόρτα του γηπέδου του Εργοτέλη και χιλιάδες άνθρωποι κατέκλυσαν το χώρο. Κινδυνέψαμε από την αγάπη τους. Με το Νίκο μέχρι σήμερα, δε χωρίσαμε ποτέ…

Πριν από λίγες εβδομάδες είδα σε τοίχο γραμμένο «Αντισταθείτε». Το μυαλό μου πάει στον Κατσαρό. Πόσο επίκαιρος…

Σχετικά με το «Αντισταθείτε» θα σου πω ένα περιστατικό. Όταν ο Γιάννης Πανούσης εκλέχτηκε πρύτανης του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης μου ζήτησε να πάω με την κιθάρα  και να πω μερικά τραγούδια στην τελετή ανάληψης των καθηκόντων του. Εκεί που μαζεύονται όλοι οι δεσποτάδες, οι στρατηγοί, οι πολιτικοί κ.λπ.

-Καλύτερα να μην έρθω και σου χαλάσω τη γιορτή, του λέω εγώ

-Τι πρόβλημα έχεις, μου λέει, έλα και πες ότι θέλεις. 

 -Γιάννη, όταν δω τόσα ράσα και τόσα παράσημα, θα τα χάσω. Σημείωσε κάτι σ’ ένα χαρτί, το δίπλωσε και το έβαλε μπροστά μου.

-Δηλαδή τι θα πεις;

 -Το πρώτο που θα πω θα είναι το «Αντισταθείτε».

-Καλά, άνοιξε το χαρτί…

Είχε σημειώσει το «Αντισταθείτε». Πήγα. Τέτοια τελετή δεν ξανάγινε.

Η εκδρομή σου ξεκίνησε στα τέλη του ’60 μ’ εκείνο το δισκάκι 45 στροφών και τα 4 τραγούδια «Απόκριση», «Μες στους δρόμους, τις πλατείες», «Μια Κυριακή», «Μικρή Μαρία». Μετά από 42 χρόνια συνεχίζεις. Ποιο στίχο ποιητή θα ήθελες να βάλεις δίπλα σε αυτή την διαδρομή.

 «…και προχωρούσα μέσα στη νύχτα

χωρίς να γνωρίζω κανέναν

κι ούτε κανένας με γνώριζε.»  

Μανόλης Αναγνωστάκης

 

 Η τελευταία συνέντευξη δεν δημοσιεύτηκε ολόκληρη στο Δίφωνο. Έβαλαν μόνο δέκα ερωτήσεις-απαντήσεις. Στον "επετειακό" (τεύχος 40) "Μετρονόμο Ιανουαρίου-Μαρτίου 2011" υπάρχει σχεδόν ολόκληρη.

Φωτογραφίες: Μανώλης Χιώτης, Βασίλης Γιαννακόπουλος, Θανάσης Πέτσας (Φυσάει Νοτιάς)