Θεοπούλα και Λαμπριάννα Δοϊτσίδη - Μια ζωή για την παράδοση

 

Η Λαμπριάννα (αριστερά στη φωτογραφία) και η Θεοπούλα Δοϊτσίδη είναι οι πιο χαρακτηριστικές και αγαπημένες ερμηνεύτριες του θρακιώτικου τραγουδιού. Οι κόρες του μυθικού Καρυοφύλλη Δοϊτσίδη (27/09/1930 – 18/01/2023), με τον οποίο αποτελούσαν για 55 χρόνια ένα αξεπέραστο τρίο της δημοτικής μουσικής, συνεχίζουν το έργο του και τραγουδούν με κάθε ευκαιρία!

Συνάντησα στο σπίτι της, στη Νέα Ιωνία, τη Θεοπούλα Δοϊτσίδη (γεν. 14/11/1952) και την Λαμπριάννα Δοϊτσίδη (γεν. 16/10/1955) που κατέβηκε από τη Θεσσαλονίκη, όπου μένει μόνιμα όλα αυτά τα χρόνια. Ευγενικές και καλόκαρδες, όπως και οι γονείς τους, που είχα την χαρά να τους γνωρίσω το καλοκαίρι του 2012 στην Καρωτή Έβρου, με αφορμή μια συνέντευξη – αφιέρωμα που ετοίμαζα για τον Καρυοφύλλη Δοϊτσίδη.

Πριν λίγες μέρες κάναμε μια ανοιχτή και ελεύθερη κουβέντα χωρίς σημειώσεις και έτοιμες από πριν ερωτήσεις, ακούγοντας τραγούδια από τον τελευταίο δίσκο της Οικογένειας (ως όμιλο και συγκρότημα τους παρουσίαζαν κάποτε) Δοϊτσίδη, το “Λαλήματα στο σεργιάνι” που κυκλοφόρησε το 2006 και είναι ίσως ο καλύτερός τους, σύμφωνα με τη Θεοπούλα και τη Λαμπριάννα.

Πώς ήταν ο Καρυοφύλλης Δοϊτσίδης ως πατέρας;

Ήταν ένας πολύ γλυκός, τρυφερός, προστατευτικός μπαμπάς. Σε αντίθεση με τους περισσότερους πατεράδες εκείνης της εποχής, μας πήγαινε βόλτες, μας έκανε δώρα, έπαιζε μαζί μας, μας αγκάλιαζε κάθε μέρα! Εκείνα τα χρόνια -μην κοιτάς τώρα, Θεοδόση- δεν συνηθίζονταν αυτά!

Τι μουσικές αναμνήσεις έχετε από τα παιδικά σας χρόνια;

Θεοπούλα: Έχουμε πολλές ωραίες μουσικές αναμνήσεις από τα παιδικά μας χρόνια. Θυμόμαστε τις καλλίφωνες γυναίκες της οικογένειας (τη μαμά, τις θείες μας και κυρίως την αγαπημένη μας γιαγιά, τη Θεοπούλα) και όλου του χωριού βέβαια, να τραγουδάνε και να χορεύουν στις γιορτές. Και εμείς οι δύο ν’ ακούμε, να βλέπουμε και έτσι απλά και αβίαστα, να ακολουθούμε, τόσο στον  χορό, όσο και στο τραγούδι! 

Λαμπριάννα: Επίσης, κάθε Κυριακή, μετά την Εκκλησία, στην πλατεία του χωριού στήναμε χορό. Και στο τέλος του κύκλου μπαίναμε κι εμείς και ακολουθούσαμε. Έτσι μάθαμε! Είμαστε αυτοδίδακτες.

Πότε και πώς άνοιξε ο δρόμος της δισκογραφίας και των εμφανίσεων;

Ο πατέρας μας από τη δεκαετία του ΄50 είχε φτιάξει τη δική του μουσική ομάδα και έπαιζε σε πανηγύρια και γάμους σε όλη τη Θράκη. Εμείς μπήκαμε νωρίς στον... χορό, από τα εφηβικά μας χρόνια, στα μέσα της δεκαετίας του ΄60! Χορεύαμε, τραγουδούσαμε και συνοδεύαμε τον πατέρα μας από τότε. Στα τέλη του ΄60 ηχογραφήσαμε και τα πρώτα μας τραγούδια για το ραδιόφωνο (Ε.Ι.Ρ. Κομοτηνής, 1967) και τη δισκογραφία. Ο πατέρας μας είχε ξεκινήσει νωρίτερα τη δισκογραφική του πορεία, το 1961, σε συνεργασία με τον πολυγραφότατο μελετητή και μουσικό λαογράφο, Παντελή Καβακόπουλο. Ήταν φυσικό επακόλουθο, λοιπόν, δεν υπήρχε άλλος δρόμος για εμάς, παρά μόνο ο δρόμος της παράδοσης. Και μας άρεσε!

Πρώτα κατέβηκε η Λαμπριάννα και μετά η Θεοπούλα;

Ναι, πρώτα κατέβηκα εγώ με τον πατέρα μας και αργότερα η Θεοπούλα, που είχε μείνει στον Έβρο με τη μητέρα μας, λόγω σχολικών υποχρεώσεων. Την πρώτη φορά που παίξαμε στην Αθήνα ήταν τον Απρίλιο του 1968, στο Καλλιμάρμαρο Παναθηναϊκό Στάδιο, μαζί με πολλά άλλα μουσικοχορευτικά συγκροτήματα απ’ όλη την Ελλάδα. Τη διοργάνωση είχε αναλάβει η Δόρα Στράτου. Εμείς εκπροσωπούσαμε τη Θράκη. Της αρέσαμε και μας κράτησε ένα μήνα σχεδόν στο θέατρό της. Στη συνέχεια επιστρέψαμε στη Θράκη και εγκατασταθήκαμε λίγους μήνες μετά μόνιμα στην Αθήνα, όπου και συνεργαστήκαμε με το "Θέατρο Ελληνικών Χορών Δόρα Στράτου" ως το 1973. Τη μέρα που φύγαμε από την Καρωτή για την Αθήνα, ήμασταν μεγάλο μουσικοχορευτικό συγκρότημα, είχε μαζευτεί στο σταθμό του τρένου όλο το χωριό για να μας αποχαιρετήσει λες και φεύγαμε μετανάστες στη Γερμανία!

Ποια ήταν τα πρώτα βήματα στο χώρο και τα πρώτα τραγούδια που ηχογραφήσατε;

Παράλληλα με τις εμφανίσεις μας στο προαναφερθέν θέατρο του Λόφου Φιλοπάππου, κάναμε τα πρώτα μας δισκάκια με τον πατέρα μας το 1968 και με τον Σίμωνα Καρά το 1969. Στη συνέχεια συνεργαστήκαμε και με τη Δόμνα Σαμίου, με τον Χρόνη Αηδονίδη για πολλά χρόνια, με τον Χρήστο Λεοντή και τη Μαρίζα Κωχ, τόσο στη δισκογραφία, όσο και σε συναυλίες. Σε τοπικές γιορτές και πανηγύρια ανά την Ελλάδα, σε μουσικές σκηνές και συναυλίες, μέχρι και στο English Bach Festival στο Queen Elizabeth Hall στο Λονδίνο! Από τα πρώτα τραγούδια που ηχογραφήσαμε είναι τα: Είμαι Σμυρνοπούλα, Από την Προύσα κίνησα, Του χωριού μας το καμάρι, Διγενής ακρίτας...

Τραγουδούσατε από τότε μόνο παραδοσιακά;

Ναι, ήμασταν αφοσιωμένες σ' αυτό το είδος. Ερωτευμένες θα λέγαμε! Το βλέπαμε σαν παιδιά και λίγο ρομαντικά. Ο χορός, οι φορεσιές μας, τα τραγούδια μας που μιλούσαν για όλα. Σήμερα όλο αυτό μοιάζει σαν καρτ ποστάλ μιας άλλης μακρινής εποχής. Αλλά διαπιστώνουμε πως αφορά και τη νέα γενιά τελικά!

Γιατί δεν δοκιμάσατε και άλλα είδη στη δισκογραφική σας πορεία;

Δεν έτυχε, δεν θέλαμε. Ίσως γιατί δεν υπήρξε και κάποια αξιόλογη πρόταση που να μας κάνει να λοξοδρομήσουμε έστω και για λίγο από αυτό που είχαμε ως καλλιτεχνικό σκοπό της ζωής μας. 

Ποιος είναι αυτός ο σκοπός;

Η διάδοση του παραδοσιακού τραγουδιού της Θράκης και η ψυχαγωγία των ανθρώπων μέσα από την παράδοση. Και ως έναν  βαθμό, πιστεύουμε πως το πετύχαμε, με πολύ κόπο και αγάπη.

Δεν χωρίσατε ποτέ όλα αυτά τα χρόνια, σωστά;

Θεοπούλα: Όχι, ποτέ. Χωρίσαμε επαγγελματικά μόνο όταν η Λαμπριάννα πήγε οικογενειακώς στη Γερμανία για λίγα χρόνια (1989-1995). Τα καλοκαίρια ερχόταν για συναυλίες βέβαια. Αλλά τους χειμώνες, εκείνη την εποχή, τραγουδούσε μαζί μας σε συναυλίες και εκπομπές η μητέρα μας, η Μόρφω Γρηγορίδου, που έτσι κι αλλιώς ήταν πάντα δίπλα μας και στα καλλιτεχνικά μας βήματα.

Λαμπριάννα: Η μητέρα μας ήταν ένας βράχος! Βοήθησε τον πατέρα μας και στον τομέα της έρευνας και καταγραφής των τραγουδιών της Παράδοσης από τα πρώτα χρόνια της γνωριμίας τους. Όσο για μένα, όταν επιστρέψαμε από τη Γερμανία, εγκατασταθήκαμε μόνιμα με την οικογένειά μου στη Θεσσαλονίκη. Αυτό φυσικά δεν μας εμπόδισε να συνεχίσουμε τις εμφανίσεις μας τα χρόνια που ακολούθησαν εντός και εκτός Ελλάδας. Τα καλοκαίρια συναντιόμασταν πάντα στη Θράκη.                                     

Έχω ακούσει πως σε κάθε σας εμφάνιση εκείνα τα χρόνια (΄70 -΄80 -΄90...), σε χωριά και πόλεις της Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης κυρίως, γινόταν χαμός!

Έτσι ήταν, ναι. Γεμάτα γήπεδα και πλατείες παντού και πάντα! Και όλοι διασκεδάζανε οικογενειακώς. Έβλεπες τη γιαγιά να χορεύει με την εγγονή της, όμορφες εικόνες. Αυτό θα πει παράδοση. Δεν θέλαμε να κάνουμε "λόγιο" το δημοτικό μας τραγούδι και να το βάλουμε σε καλούπια.

Στα νιάτα σας και στα χρόνια που ακολούθησαν, ποιες τραγουδίστριες αγαπούσατε;

Θεοπούλα: Είναι τόσες πολλές! Εμένα μου άρεσε ιδιαίτερα η Πόπη Αστεριάδη και γενικότερα το Νέο Κύμα, αλλά και η Γλυκερία!

Λαμπριάννα: Ποια φωνή να πρωτοπείς; Η Γιώτα Λύδια, η Βίκυ Μοσχολιού, η Άλκηστις Πρωτοψάλτη, η Γλυκερία, η Ελευθερία Αρβανιτάκη, η Φωτεινή Βελεσιώτου... πάρα πολλές μας αρέσουνε. Εγώ πάντως αν δεν τραγουδούσα παραδοσιακά, θα έλεγα ρεμπέτικα.

Τι τραγούδια ακούγατε, πέρα από τα δημοτικά;

Αγαπούσαμε πολύ τις μελωδίες του Μάνου Χατζιδάκι. Δεν ακούγαμε μόνο δημοτικά! Από ABBA μέχρι Γιόχαν Στράους! Σαν ακροάτριες είχαμε έναν ανοιχτό ορίζοντα.

Του Καρυοφύλλη ποιος τραγουδιστής του άρεσε περισσότερο, πέρα από τους παραδοσιακούς τραγουδιστές και μουσικούς με τους οποίους συνεργάστηκε;

Οι αγαπημένοι του ήταν ο Στέλιος Καζαντζίδης και ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης. Του άρεσαν και κάποιοι Τούρκοι τραγουδιστές, ο Ζεκί Μουρέν και η Μουαζέζ Έρσόι.

Κάνατε μεγάλες περιοδείες στο εξωτερικό, τραγουδήσατε θρακιώτικα στα πιο απίθανα μέρη του κόσμου. Τι δεν θα ξεχάσετε ποτέ;

Θεοπούλα: Την αγκαλιά του κόσμου! Μας υποδεχόντουσαν πάντα με αγάπη. Καναδάς, Η.Π.Α., Ρωσία, Ιορδανία, Αυστραλία, Νέα Ζηλανδία, σε όλη σχεδόν την Ευρώπη... και πού δεν πήγαμε! Είμαστε χορτασμένες από συναυλίες και ταξίδια, πάντα υπό την προστασία του πατέρα μας.

Λαμπριάννα: Αυτό που μας είχε κάνει ιδιαίτερη εντύπωση είναι όταν πήγαμε να τραγουδήσουμε στην Τιφλίδα της Γεωργίας. Οι Πόντιοι της περιοχής μάς υποδέχτηκαν και μας αποχαιρέτησαν στο αεροδρόμιο με δάκρυα στα μάτια, μας έβλεπαν σαν συγγενείς. 

Και στη δισκογραφία δεν τα πήγατε άσχημα. Κάνατε 20 περίπου προσωπικούς δίσκους με παραδοσιακά που διασκεύασε - ενορχήστρωσε ο Καρυοφύλλης, αλλά και με τραγούδια που έγραψε (στίχους και μουσική) ο ίδιος ο Δοϊτσίδης.

Θεοπούλα: Ναι, δεν έχουμε παράπονο, όλα πήγαν καλά. Αν και στους πρώτους μας μεγάλους δίσκους, ειδικά τη δεκαετία του '70, οι ηχογραφήσεις γίνονταν σε μια μέρα και το αποτέλεσμα δεν ήταν αυτό που θέλαμε. Έτσι ήταν τότε οι εταιρείες, πίεζαν στους χρόνους και ήθελαν να βγάλουν γρήγορα στην αγορά πολλά πράγματα, χωρίς να δίνουν τον απαιτούμενο χρόνο για σωστές καταγραφές του υλικού. Δυστυχώς, η παραδοσιακή μουσική αντιμετωπίστηκε με προχειρότητα και ευκαιριακό τρόπο από τους τότε εταιριάρχες και παραγωγούς της δισκογραφίας.

Λαμπριάννα: Στις παλιές ηχογραφήσεις θυμάμαι πως χωρίζανε με παραβάν τους μουσικούς μέσα στο στούντιο και εμείς τραγουδούσαμε αγκαλιασμένες σε ένα μικρόφωνο. Από κάθε δίσκο κάτι κερδίσαμε, και εμείς προσπαθούσαμε πάντα για το καλύτερο. Είχαμε κάνει και έναν δίσκο σε άλλη εταιρεία οι δυο μας, το 1981. Ο πατέρας μας έπαιζε ως μουσικός, αλλά δεν τραγουδούσε, ούτε ήταν στο εξώφυλλο γιατί είχε συμβόλαιο με τη Music Box, ενώ εμείς δεν είχαμε συμβόλαιο αποκλειστικής συνεργασίας.

Τι θυμάστε από τον δικό σας χώρο, το Θρακιώτικο Στέκι (1980-1994) στην Καλλιθέα;

Θεοπούλα: Πολλές ωραίες αναμνήσεις. Ήταν ένα σημείο αναφοράς, ένα στέκι όχι μόνο των θρακιωτών της Αττικής, αλλά και όλων των ανθρώπων που αγαπούσαν την παραδοσιακή ελληνική μουσική. 

Λαμπριάννα: Παντρέψαμε πολύ κόσμο εκεί! Και φυσικά εκεί μεγαλώσαμε και τα παιδιά μας! Την Χριστίνα που τώρα μένει με την οικογένειά της στον Πειραιά και τον Νίκο που είναι στη Θεσσαλονίκη και τα παιδιά της Θεοπούλας: Την Ευαγγελία που ζει με την οικογένειά της στο Διδυμότειχο και τον Καρυοφύλλη που είναι στην Αθήνα.

Πώς είναι να τραγουδάτε χωρίς τον Καρυοφύλλη;

Θεοπούλα: Δύσκολο! Ο πατέρας μας πέθανε πλήρης ημερών και έργου, λίγο καιρό μετά τον θάνατο της μητέρας μας. Δεν άντεξε μακριά της. Είναι αισθητή η απουσία τους, μας λείπουν καθημερινά. Οφείλουμε όμως να συνεχίσουμε το έργο τους. 

Λαμπριάννα: Κοίτα, Θεοδόση, εμείς δεν διεκδικούμε δάφνες! Για τον μπαμπά μας όμως θέλουμε να αποτιμηθεί το έργο του και η προσφορά του όπως του αξίζει. 

Νομίζω πως έχει γίνει αυτό! Έχει πάρει τη θέση που του αξίζει στο παραδοσιακό τραγούδι.

Όχι συνολικά, όχι από όλους. Κάποιοι συνεχίζουν να τον παραγκωνίζουν, και μετά θάνατον! Και ειδικά στον ιδιαίτερη πατρίδα μας, στον Έβρο. Και αυτό είναι άδικο για έναν καλλιτέχνη - δημιουργό που έχει αφιερώσει την ύπαρξή του στη διατήρηση και διάδοση της θρακιώτικης παράδοσης.

Η σχέση της οικογένειας με τον Χρόνη Αηδονίδη (23/09/1928 - 23/10/2023) πως ήταν;

Γεννήθηκαν και μεγάλωσαν στον ίδιο τόπο, στην Καρωτή Διδυμοτείχου. Είχαν μια παράλληλη σχεδόν σταδιοδρομία. Ήταν δύο χρόνια μεγαλύτερος από τον πατέρα μας και έφυγε πολύ νωρίς (το 1950) για την Αθήνα, όπου εργαζόταν ως λογιστής στο Σισμανόγλειο Νοσοκομείο. Είχαμε εξαιρετικές ανθρώπινες σχέσεις και συνεργαστήκαμε πολλές φορές από το 1973 έως το 1985. Ήταν μέλος του συγκροτήματος. Τραγουδούσαμε μαζί πολλές φορές και στο "Θρακιώτικο Κέντρο" που είχαμε φτιάξει στην Καλλιθέα.  Σπουδαίος ερμηνευτής και άνθρωπος επικοινωνιακός και με χιούμορ! Το 1981 τον συνοδεύαμε ερμηνευτικά οι δυο μας και ο πατέρας μας με το ούτι, στο δίσκο του "Μουσικά Κεντήματα της Θράκης". Κάποια στιγμή, όμως, για διάφορους λόγους, χάλασε η σχέση τους και απομακρύνθηκε ο ένας από τον άλλον.

Πώς βλέπετε τα συγκροτήματα και τους νέους καλλιτέχνες που καταπιάνονται με το παραδοσιακό τραγούδι;

Θεοπούλα: Με επιφυλακτικότητα. Κάποιοι κάνουν εξαιρετική δουλειά και τα προσεγγίζουν με σεβασμό και αγάπη και κάποιοι άλλοι όχι.

Λαμπριάννα: Εμένα μου αρέσουν αυτά που βλέπω και ακούω από τα νέα γκρουπ. Εξελίσσονται τα πράγματα, έτσι είναι η ζωή. Και οι πειραματισμοί χρειάζονται! 

Ποιους ξεχωρίζετε, ενδεικτικά, από τη νέα γενιά;

Ξεχωρίζουμε τον Νίκο Ζαπάρτα, τον Βαγγέλη Κατσουλίδη, την Ανατολή Μαργιόλα, τη Σεμέλη Παπαβασιλείου, το Δημήτρη Μπάκουλη, τη Σταυρούλα Δαλιάνη, τον Μάκη Μπακλατζή από την Καβάλα, που τραγουδά και παίζει βιολί στα "Μπρατίμια". Ο κατάλογος είναι ατελείωτος, έχουμε πολλά ταλέντα!

Η πιο πρόσφατη δισκογραφική σας εμπειρία πως ήταν;

Λαμπριάννα: Συμμετέχουμε με τέσσερα τραγούδια στον δίσκο – βιβλίο του γιου μου Νίκου Αγγούση "Με μια πνοή...Χορός" (Ακούσματα γηγενών και προσφύγων του Έβρου) που κυκλοφόρησε το 2020.

Θεοπούλα: Όχι επειδή είναι ανιψιός μου, αλλά πρόκειται για έναν εξαίρετο καλλιτέχνη και δάσκαλο μουσικής. Αυτό το cd είναι μια προσωπική δουλειά του Νίκου, εμείς συμμετέχουμε τιμητικά με τις ερμηνείες μας και είναι μια αξιοπρόσεκτη παραγωγή, όπως και ο τελευταίος δίσκος που κάναμε με τον πατέρα μας, "Λαλήματα στο σεργιάνι". Κι εκεί ο Νίκος έβαλε τη σφραγίδα του με το κλαρίνο και τις μουσικές του γνώσεις.

Ποιο είναι το αγαπημένο σου τραγούδι, Θεοπούλα;

"Τώρα που ήρθε η άνοιξη".

Εσένα, Λαμπριάννα;

"Η Καραγατσιανή"

Η πρώτη και η τελευταία φωτογραφία του άρθρου είναι του Θεοδόση Βαφειάδη, που έλαβε τη συνέντευξη την άνοιξη του 2025. Οι υπόλοιπες είναι από το αρχείο της Οικογένειας Δοϊτσίδη.