Το νέο βιβλίο του Χαβιέρ Θέρκας

Ο εξαιρετικός συγγραφέας Χαβιέρ Θέρκας (Ισπανία, 1962), σχεδόν είκοσι χρόνια μετά τους Στρατιώτες της Σαλαμίνας, επανέρχεται με το νέο του βιβλίο Ο μονάρχης των σκιών στο θέμα του εμφυλίου πολέμου, που ταλάνισε τόσες δεκαετίες την Ισπανία. Αυτή τη φορά ο Θέρκας προσπαθεί να καταλάβει και να διερευνήσει τη σύντομη πορεία ζωής του ένθερμου φαλαγγίτη Μανουέλ Μένα, του θείου της μητέρας του, που πολέμησε στο πλευρό του Φράνκο και πέθανε στα δεκαεννιά του χρόνια στη μάχη του ποταμού Έβρου. Αυτή η διερευνητική στάση υιοθετήθηκε άλλωστε και στο προηγούμενο βιβλίο του Θέρκας, στον «Απατεώνα», όπου ο βίος και οι επαίσχυντες πράξεις του κεντρικού ήρωα βρέθηκαν στο λογοτεχνικό επίκεντρο. Ο συγγραφέας ταλαντεύτηκε αισθητά για τη νέα λογοτεχνική αυτή επιλογή, την οποία και στο παρελθόν απέρριπτε συνειδητά, φοβούμενος ότι θα επωμιστεί ο ίδιος το βάρος του πολιτικού παρελθόντος όλης της οικογένειάς του. Χρειάστηκε το πέρασμα του χρόνου για να αποφασίσει να αναμοχλεύσει την παλιά ιστορία και να αναζητήσει τα αίτια των (αντιηρωικών) επιλογών, χωρίς ωστόσο να υιοθετεί επικριτική στάση...

«Άκου, Χαβιέρ, υπάρχει κάτι που με τρώει» είπε ο Νταβίδ βγάζοντάς με από τις σκέψεις μου.

«Τι πράγμα;»      

«Αισθάνεσαι ένοχος που είχες έναν θείο φασιστόμουτρο;»

Τώρα ήταν η σειρά μου να χαμογελάσω.

«Όχι μόνο έναν θείο» του διευκρίνισα. «Ολόκληρη οικογένεια».

«Κάτι μας είπες τώρα... Όπως λίγο πολύ ο μισός πληθυσμός της χώρας. Δε σου ΄χω πει ποτέ ότι ο πατέρας μου πολέμησε στο πλευρό του Φράνκο; Και το έκανε πιστεύοντάς το ακράδαντα, ο μπαγάσας… Εξάλλου κι όσοι δεν πολέμησαν στο πλευρό του Φράνκο τον ανέχτηκαν για σαράντα χρόνια. Ό,τι και να λένε, με εξαίρεση τέσσερις πέντε τύπους που είχαν κότσια, τα περισσότερα χρόνια του φρανκισμού σχεδόν όλος ο κόσμος ήταν φρανκιστές, είτε δρώντας υπέρ του, είτε αδιαφορώντας. Τι να κάνουμε; Έτσι έχουν τα πράγματα».

Ο Μονάρχης των σκιών αφηγείται την αναζήτηση του χαµένου ίχνους ενός νέου, που αγωνίστηκε για έναν άδικο σκοπό και πέθανε στη λάθος πλευρά της ιστορίας. Λεγόταν Μανουέλ Μένα και το 1936, στον ισπανικό εµφύλιο, κατατάχτηκε εθελοντής στον στρατό του Φράνκο. Πέθανε το 1938 στην περίφηµη µάχη του ποταµού Έβρου και επί δεκαετίες ήταν ο επίσηµος µάρτυρας της οικογένειας και του χωριού όπου µεγάλωσε. Η οικογένεια τιµά τη µνήµη του, από γενιά σε γενιά, και στους καιρούς της δηµοκρατίας, όπου η δόξα και η ντροπή αλλάζουν στρατόπεδα. Ήταν ο θείος της µητέρας του συγγραφέα.

Ποια ήταν η ζωή του Μανουέλ Μένα; Ποιες ήταν οι πεποιθήσεις του, οι ψευδαισθήσεις του, πώς να βρεις µάρτυρες, πώς να πεις την ιστορία αυτής της συγγένειας, που κουβαλάς στη συνείδησή σου από παιδί; Εξερεύνηση τοπική και οικουµενική, προσωπική και συλλογική, µαχητικά αντιπολεµική, η ιστορία του Μονάρχη των σκιών διεισδύει ακόµη πιο βαθιά στο ερώτηµα της κληρονοµιάς του εµφυλίου, ερώτηµα που έθεσε για πρώτη φορά ο Θέρκας πριν από είκοσι χρόνια µε τους Στρατιώτες της Σαλαµίνας. 

Ο Μονάρχης των σκιών είναι το βιβλίο που ο Χαβιέρ Θέρκας είχε στο μυαλό του από τότε που αποφάσισε να αφιερωθεί στη συγγραφή. Κι ακόμα πιο πριν.

Την υποδειγματική μετάφραση έκανε η Γεωργία Ζακοπούλου. 

Κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Πατάκη.

 Κριτικές

«Ηρωισµός, πόλεµος, αλήθεια, εξορία: τέσσερις λέξεις που ορίζουν το έργο του συγγραφέα που δε σταµατά να σκάβει τη µνήµη της χώρας του και της οικουµένης. Και εδώ, στον Μονάρχη των σκιών, πιο βαθιά από ποτέ». Le Monde

«Ο Μονάρχης των σκιών είναι ένα βιβλίο πιο σηµαντικό κι από τους Στρατιώτες της Σαλαµίνας...» The New York Times

«Ένα γενναίο καθηλωτικό µυθιστόρηµα!» El Paίs

«Γενναίο, αποκαλυπτικό, ακλόνητα ειλικρινές». William Boyd

«Ο Θέρκας είναι από τους πιο σοβαρούς και γοητευτικούς Ευρωπαίους συγγραφείς». Literary Review

«Μια εντελώς ανατρεπτική οπτική του πολέµου γενικότερα και του ισπανικού εµφυλίου ειδικότερα. Ένα µυθιστόρηµα που γίνεται συγκινητικό, απροσδόκητα αστείο, τολµηρό...» Spectator

«Μόνο ο Θέρκας θα µπορούσε να γράψει ένα τέτοιο µυθιστόρηµα. Στην πιο ώριµη συγγραφική του στιγµή, είναι από τους καλύτερους συγγραφείς που έχουµε». José Maria Pozuelo Yvancos, ABC

«Ένα εξαιρετικά δυνατό έργο, που µας βοηθάει να καταλάβουµε την πλάνη του φασισµού, επιτακτική ανάγκη στον κόσµο σήµερα». The New Yorker

Λίγα λόγια για το συγγραφέα

Ο Ισπανός συγγραφέας Χαβιέρ Θέρκας γεννήθηκε το 1962, στο Ιμπαερνάντο, στην επαρχία του Κάθερες. Εργάστηκε για δύο χρόνια στο Πανεπιστήμιο του Ιλλινόις και από το 1989 είναι καθηγητής Ισπανικής Λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο της Χερόνα και τακτικός αρθρογράφος της "ΕΙ Pais". Το έργο του, μεταφρασμένο σε περισσότερες από 20 γλώσσες, περιλαμβάνει τα εξής: "Το κίνητρο" (1987), "Ο ενοικιαστής" (1989), "Η κοιλιά της φάλαινας" (1997) και "Στρατιώτες της Σαλαμίνας" (2001, κυκλοφορεί από τις Εκδ. Πατάκη, σε μετάφραση Ελισώς Λογοθέτη), βιβλίο που γνώρισε διεθνή απήχηση και δέχτηκε εγκωμιαστικά σχόλια από συγγραφείς όπως ο Μάριο Βάργκας Λιόσα, ο Τζ. Μ. Κούτσι, η Ντόρις Λέσσινγκ, η Σούζαν Σόνταγκ και ο Τζορτζ Στάινερ, ο οποίος έγραψε: "Οι στρατιώτες της Σαλαμίνας θα έπρεπε να κατατάσσονται στα κλασικά έργα". Ακολούθησε "Η ταχύτητα του φωτός" (2005, Εκδόσεις Πατάκη, Athens Prize for Literature του περιοδικού "Δέκατα"). Το 2010 τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος της Ισπανίας για το βιβλίο του: "Anatomia de un instante". Ο "Ένοικος" πρωτοεκδόθηκε το 1989, θεωρείται το πρώιμο αριστούργημά του και μεταφράζεται σε πολλές γλώσσες.