Η Νανά του Εμίλ Ζολά

Όλα στον κόσμο κινούνται γύρω από το σεξ.

Εκτός από το σεξ...

Όσκαρ Γουάιλντ

Τι συμβαίνει όταν ένας συγγραφέας καταπιάνεται με μια φαινομενικά εύκολη ιστορία μιας γυναίκας ελαφρών ηθών; Όταν αυτός ο συγγραφέας είναι ο μεγάλος Ζολά, τότε το αποτέλεσμα είναι ένα μνημειώδες νατουραλιστικό μυθιστόρημα που αντανακλά τα ήθη μιας κοινωνίας αντιπροσωπευτικής όλων των εποχών. Η Νανά του Εμίλ Ζολά λατρεύτηκε, μεταφράστηκε και εκδόθηκε σε πολλές γλώσσες, διασκευάστηκε για το θέατρο, έγινε ταινία για τον κινηματογράφο, τραγουδήθηκε και έγινε το σύμβολο του ερωτικού πάθους ανά τους αιώνες. 

Τι είναι αυτό όμως που την διακρίνει από άλλα ελαφρά αναγνώσματα πέρα από την υπογραφή του μεγάλου νατουραλιστή συγγραφέα; Η απάντηση, όσο παράδοξη και αν ηχεί, βρίσκεται σε μία λέξη: η ηθική της. Η βαθύτερη ηθική της ηρωίδας, μια ηθική που ξεπερνά τα χρηστά ήθη της εκάστοτε εποχής, τις συνήθειες των θνητών και τα θέσφατα που είναι τόσο μεταβλητά όσο και το πέρασμα του χρόνου. Σε ένα βιβλίο που είναι γεμάτο με γλαφυρές σκηνές και πολύ πραγματικούς χαρακτήρες, υπάρχουν δύο σκηνές που δείχνουν την ηθική αυτή μπροστά στην οποία θα έπρεπε να υποκλίνεται ο μικροαστικός συντηρητισμός μας. Τη Νανά την ερωτεύονται όλοι. Άντρες, έφηβοι, παντρεμένοι και ελεύθεροι είναι έτοιμοι να εγκαταλείψουν τα πάντα για χάρη της. Και την κατηγορούν που εκείνη νοιάζεται για όλους και δεν δεσμεύεται με κανέναν. Τους απαντά αποστομωτικά ότι ένας γάμος με οποιονδήποτε από αυτούς θα την είχε κάνει μαρκησία λύνοντας για πάντα τα προβλήματά της. Όμως εκείνους θα τους είχε καταστρέψει. 

Ή λίγο αργότερα όταν οι διάφοροι εραστές της καθισμένοι γύρω της τολμούν να της πουν ότι η οικογένειά της δεν είχε και τόσο ευχάριστη ιστορία, τότε η Νανά υψώνει το ανάστημά της, αναλαμβάνει την ευθύνη του εαυτού της με τη γενναιότητα που λίγοι ευνοημένοι της ζωής θα είχαν, και τους βάζει με αυστηρότητα στη θέση τους: «Αμ! Το ξέρω πως δεν είναι ευχάριστα… Μας έλειπε το ψωμί, αγαπητέ μου… Ω! Εγώ δεν ξέρω να κρύβομαι, μ’ αρέσει να λέω τα πράγματα όπως είναι. Η μητέρα μου ήταν πλύστρα, ο πατέρας μου το έτσουζε και πέθανε απ’ το πολύ πιοτό. Να, σαν δεν σας αρέσει, σαν ντρέπεστε για την οικογένειά μου. Την οικογένειά μου θα την σέβεστε». 

Η ιστορία κλείνει με τον πόλεμο να έρχεται. “Στο Βερολίνο”, ακούγονται οι κραυγές του πλήθους που τρέχει σε κατάσταση αλλοφροσύνης στους δρόμους. Και ο πόλεμος σταματά την ομαλότητα, τους έρωτες και τις αντιζηλίες τους, τα πάθη τους και την καθημερινότητά τους. Και όλα παγώνουν. Και η Νανά φεύγει. 

Το βιβλίο, με την εισαγωγή και την εξαιρετική μετάφραση του Γιώργου Πράτσικα, καθώς και 32 ασπρόμαυρες γκραβούρες πραγματικά κομψοτεχνήματα που ακολουθούν την ιστορία, θα συγκινήσει τον αναγνώστη που θα ανακαλύψει στις σελίδες της Νανάς ένα κλασικό αριστούργημα (Σημείωμα του εκδότη Κωνσταντίνου Ι. Γκοβόστη).

Η Νανά δεν ήταν μια συνηθισμένη εταίρα. Ξεπετάχτηκε σαν τη χρυσόμυγα μεσ’ από την κοπριά· κι από το πεζοδρόμιο έφτασε στο μέγαρο όπου καταβρόχθιζε τις περιουσίες των «κυριών» και των αριστοκρατών «σαν σοκολατάκια στα χιονάτα της γόνατα». Ψηλή, παχουλή, με ξανθοκόκκινη χαίτη, κυκλοφορούσε σαν βασίλισσα με δαντέλες και μπριγιάν στην παρισινή κοινωνία της Δεύτερης Αυτοκρατορίας, με μόνη της ηδονή το μάζεμα του πλούτου. Προσφερόταν σ’ όποιον και να ‘ταν κι όπου να’ ταν. (...) Νανά! Τ’ όνομά της εδώ κι εκατόν είκοσι χρόνια θυμίζει τον αγοραίο έρωτα και την ηδονή, όταν συνοδεύεται από τ’ όνομα του μεγάλου της συγγραφέα: του Ζολά! (Οπισθόφυλλο).

Εμίλ Ζολά (2 Απριλίου 1840 – 29 Σεπτεμβρίου 1902)

Γάλλος νατουραλιστής συγγραφέας και κριτικός, με έργο πολυμεταφρασμένο που έχει σταθεί αφορμή για πλήθος θεατρικών διασκευών. Έγινε γνωστός κυρίως για το έργο του Κατηγορώ – μια κορυφαία πολιτική πράξη στην υπόθεση Ντρέιφους, μια γενναία ανοιχτή επιστολή προς τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Ο Ζολά συνδέθηκε σε μικρή ηλικία με τον ζωγράφο Πωλ Σεζάν και αργότερα διοργάνωνε πολιτιστικά δείπνα με το Γκυ Ντε Μωπασσάν. Μετά την ενηλικίωσή του, και έχοντας ζήσει φτωχικά παιδικά και εφηβικά χρόνια, κατόρθωσε να μπει κλητήρας σε έναν εκδοτικό οίκο με τη βοήθεια ενός οικογενειακού φίλου. Ακολούθως άρχισε να αρθρογραφεί σε εφημερίδες για θέματα λογοτεχνίας, τέχνης και πολιτικής. Αξιοσημείωτες ήταν οι θέσεις του κατά του Ναπολέοντα Α΄ και του ιερατείου. Μέσα σ' ένα χρόνο, τα έσοδά του αυξήθηκαν χάρη στα άρθρα που έστελνε σε εφημερίδες. Η κοινωνική ευαισθησία και το ανήσυχο πνεύμα του τον οδήγησαν στην ώριμη συγγραφική περίοδό του να καταπιαστεί με θέματα σοσιαλιστικής ουτοπίας. Σημαντικά έργα του είναι: Ζερμινάλ, Η ταβέρνα, Τερέζα Ρακέν, Το ανθρώπινο κτήνος, Κατηγορώ, Νανά.

Το βιβλίο είχε πρωτοκυκλοφορήσει από τις Εκδόσεις Γκοβόστη το 1961. 

Η νέα του έκδοση έγινε το Δεκέμβριο του 2019.