Τα ποιήματα του νομπελίστα Τούμας Τράνστρεμερ

Το 2004 κυκλοφόρησαν στην Ελλάδα τα ποιήματα του κορυφαίου Σουηδού λογοτέχνη Tomas Transtormer, από τις «Εκδόσεις Printa - Ροές», με τη μετάφραση και εισαγωγή του Βασίλη Παπαγεωργίου. Θα πρέπει να είναι πολύ υπερήφανοι γι’ αυτή την έκδοση, επτά χρόνια πριν την απονομή του βραβείου της Σουηδικής Ακαδημίας στον σημαντικό αυτό λογοτέχνη.

O βραβευμένος με το Νόμπελ Λογοτεχνίας (2011), λοιπόν, Τούμας Τράνστρεμερ (15/04/1931-26/03/2015), γεννήθηκε  στη Στοκχόλμη και θεωρείται ο μεγαλύτερος ποιητής της Σουηδίας και ένας από τους σπουδαιότερους ποιητές διεθνώς. Την ποίησή του, που είναι μεταφρασμένη σε περισσότερες από πενήντα γλώσσες, διακρίνουν οι απέριττες και διαυγείς περιγραφές και οι ακριβείς μεταφορές. Ο Τράνστρεμερ είναι ποιητής που, ενώ ανήκει στον ευρύτερο χώρο του μοντερνισμού, συγχρόνως τον υπερβαίνει. Ξεχωρίζει επίσης ως δεξιοτέχνης δύσκολων ποιητικών μορφών, όπως η σαπφική στροφή και το χαϊκού. Η ποίηση του Τράνστρεμερ έχει επηρεάσει διαφορετικές γενιές ποιητών σε όλο τον κόσμο. Ο επίσης νομπελίστας, Ρώσος ποιητής, Γιόσεφ Μπρόντσκι (1940-1996), δήλωσε κάποτε ότι ο Τράνστρεμερ «είναι ποιητής πρωταρχικής σημασίας και απίστευτης ευφυΐας».

«Το μόνο που θέλω να πω αστράφτει απρόσιτο» γράφει ο ίδιος ο Τούμας Τράνστρεμερ. Και όπως σημειώνει στην εισαγωγή του, ο συγγραφέας-μεταφραστής και πανεπιστημιακός, Βασίλης Παπαγεωργίου (Θεσσαλονίκη, γεν. 1955): Από την πρώτη του συλλογή προσπαθεί να εκφράσει την εμπειρία εκείνη που ως τη γέννηση του ποιήματος έχει παραμείνει παντελώς απρόσιτη. Και το ποίημα, κάνοντας προσιτή την εμπειρία, διατηρεί προσιτή και την απρόσιτη διάστασή της, την ίδια έννοια του απρόσιτου. Η επιθυμία του Τράνστρεμερ να δώσει λυρική μορφή σε υπερβατικές ή οριακές εικόνες, σε πράγματα που ξεπερνούν τις διανοητικές ικανότητες του ανθρώπου ή σε μια υπαρξιακή εχεμύθεια, τον οδηγεί συχνά σε μια εκστατική προσέγγιση του κόσμου. Η γλώσσα των ποιημάτων του, όμως, δεν είναι ποτέ σκοτεινή ή ασαφής. Αντίθετα, ο Τράνστρεμερ διατυπώνει τα οράματά του με σπάνια διαύγεια και ακρίβεια, που σκοπό έχουν την άμεση και πλήρη επικοινωνία και με το θέμα του και με τον αποδέκτη του ποιήματός του […].

Δύο χαρακτηριστικά παραδείγματα της σπουδαίας ποίησής του. Από τα «17 ποιήματα» του 1954 το πρώτο και από την «Πένθιμη Γόνδολα» του 1996 το δεύτερο:

Συνάντηση

Κοίτα το γκρίζο δέντρο. Ο ουρανός έχει τρέξει

στη γη μέσ’ απ’ τις ίνες του –

μόνο ένα συρρικνωμένο σύννεφο απόμεινε όταν

η γη σταμάτησε να πίνει. Κλεμμένοι αιθέρες

συστρέφονται στο σύμπλεγμα των ριζών και μεταμορφώνονται

σε πρασινάδα. – Οι σύντομες στιγμές

ελευθερίας αναδύονται από μέσα μας, διατρέχουν

στροβιλίζοντας το αίμα των Μοιρών και συνεχίζουν.

Τοπίο με ήλιους

Ο ήλιος ξεμυτίζει πίσω απ’ τον τοίχο του σπιτιού,

στέκει στη μέση του δρόμου

και μας φυσά

με την κόκκινη πνοή του.

Ίνσμπρουκ, πρέπει να σ’ εγκαταλείψω.

Αύριο όμως

θα μας περιμένει ένας πυρωμένος ήλιος

στο μισοπεθαμένο γκρίζο δάσος,

όπου θα δουλεύουμε και θα ζούμε.

Για περισσότερα βιβλία των «Εκδόσεων Printa – Ροές» εδώ.