Τι είναι η θεατρική μουσική

Το κείμενο γράφτηκε και ακούστηκε στην εκπομπή "Η ΜΑΓΕΙΑ ΤΗΣ ΑΥΛΑΙΑ"

Θέατρο και μουσική είναι δύο τέχνες απόλυτα ταυτισμένες και όποτε συνυπάρχουν με σωστές συνθήκες, δημιουργούνται  συνήθως επιτυχίες και ταυτόσημες αλλά και χωριστά.

Για να μείνουμε στο δικό μας χώρο – στην Ελλάδα – μέχρι την δεκαετία του 1970 περίπου, μέσα από το θέατρο – την οπερέτα, την επιθεώρηση αλλά και από το θέατρο πρόζας - βγήκανε πολύ ωραία τραγούδια που αγαπήθηκαν, έγιναν επιτυχίες και τραγουδιούνται ακόμα. Μετά την μεταπολίτευση το τραγούδι στο θέατρο άρχισε σιγά σιγά να μπαίνει στο περιθώριο, ίσως γιατί τα έργα πρόζας που τότε ανέβαιναν δεν είχαν τραγούδια, απ΄την άλλη η επιθεώρηση λόγω των οικονομικών απαιτήσεων που άρχισαν να έχουν οι μουσικοί, εγκατέλειψε την ζωντανή ορχήστρα και ανακάλυψε την μαγνητοταινία  - την ηχογραφημένη δηλαδή μουσική -, έτσι λοιπόν σιγά σιγά μα σταθερά το τραγούδι έβγαινε από το θέατρο ενώ από την διπλανή πόρτα εμφανιζότανε η λεγόμενη μουσική επιμέλεια  μία ειδικότητα γνωστή μέχρι εκείνη την στιγμή στο ραδιόφωνο όπου οι αντικειμενικές συνθήκες δεν επέτρεπαν συνήθως στα θεατρικά έργα του ραδιοφώνου να γράφεται πρωτότυπη μουσική, έτσι λοιπόν ήρθε και στο θέατρο - για οικονομικούς λόγους πρωτίστως – η μουσική επιμέλεια αγκαζέ με την ειδικότητα του μουσικού επιμελητή, κάποιο άτομο δηλαδή συνήθως όχι μουσικός που με τη βοήθεια του σκηνοθέτη επιλέγει διάφορα μουσικά κομμάτια , αντικαθιστώντας έτσι τη συμβολή μιας πρωτότυπης σχεδιασμένης μουσικής για ένα συγκεκριμένο έργο. Και για να μην δημιουργούνται παρεξηγήσεις, και θεωρηθεί ότι σαν συνθέτης ευλογώ τα γένια του κλάδου στον οποίο ανήκω, θέλω να πω πως υπάρχουν και έργα άλλα και παραστάσεις που δεν έχουν ανάγκη πρωτότυπης μουσικής αλλά επιβάλλεται να υπάρχουν γνωστά μουσικά θέματα, και όπως αντιλαμβάνεστε είναι άλλο αυτό, και άλλο να ακούς ένα γνωστό κομμάτι ξεκάρφωτο σε μια παράσταση έτσι χωρίς λόγο. 

Αλλά τι είναι η θεατρική μουσική; Σε τι μπορεί να χρειάζεται σε ένα έργο που δεν είναι μουσικόχορευτικό, και που ο συγγραφέας του δεν φαίνεται να ζητάει πουθενά μια μουσική υποστήριξη, για να βοηθήσει την κίνηση στο έργο του; Τότε σε τι χρειάζεται η μουσική; Είναι το συμπλήρωμα για τη συναισθηματική φόρτιση των θεατών; Είναι η γέφυρα που μαζί με το φωτισμό θα βοηθήσει για να αλλάξει ο τόπος η ο χρόνος; Μπορεί να είναι πολλά, μα πρώτα από όλα μια μουσική γραμμένη για να εξυπηρετήσει μια παράσταση, κατ΄αρχήν θα πρέπει να συμπληρώνει την ατμόσφαιρα που έχουν ανάγκη οι ηθοποιοί, να λειτουργεί δηλαδή σαν ρυθμιστικό του κλίματος και του ρυθμού επάνω στην σκηνή, κάτι που πάντοτε βοηθάει τους ηθοποιούς, όπως το κοστούμι και το σκηνικό, για να δημιουργήσουν αυτήν την ατμόσφαιρα που ο σκηνοθέτης επιθυμεί και που αυτοί και μόνον αυτοί - οι ηθοποιοί δηλαδή -εκείνη την στιγμή δημιουργούν…. Συμβαίνει όμως αρκετά συχνά και στους συνθέτες (όπως συμβαίνει και στους σκηνογράφους, στους  ενδυματολόγους, και στους σκηνοθέτες) είτε από απειρία  που τότε εν μέρει είναι δικαιολογημένος, είτε από έλλειψη αγωγής -δηλαδή κοινού νου– μια παράσταση να είναι η ευκαιρία για να μας γνωστοποιήσουν  τις φαντασιώσεις τους, και τότε δεν κάνουν κακό μόνο σε όσους είχαν την ατυχία να συνεργασθούν – τρόπος του λέγειν – μαζί τους, αλλά πρωτίστως έκαναν κακό στους ίδιους γιατί κοινοποίησαν την αδυναμία τους για συνεργασία, κάτι που είναι προϋπόθεση στο θέατρο… Γιατί μια παράσταση την στήνει μέσα από ένα όραμα που έχει ένας σκηνοθέτης αλλά για την πραγματοποίηση της πρέπει να συμβάλουν πολλοί και όλοι πρέπει να έχουν την ίδια  αντίληψη περί συνεργασίας πράγμα όχι και τόσο εύκολο στο γεωγραφικό χώρο που κατοικούμε ιδίως όταν πρόκειται για άτομα που εύκολα ανώδυνα, ειρηνικά και αρκετές φορές επαίσχυντα, κατάφεραν για μια στιγμή να μάθουμε το όνομα τους… σαν κάτι. Το θέατρο είναι πολλά, αλλά καταρχήν είναι λόγος και ηθοποιοί, και βέβαια είναι φως, είναι χρώμα, είναι σκηνικά και κοστούμια, είναι μουσική, και όπου χρειάζεται είναι και χορός, είναι πολλές τέχνες, αλλά και τεχνικές μαζί. Επειδή λοιπόν το θέατρο είναι πολλές τέχνες και τεχνικές μαζί  είναι απαραίτητο όσοι συνεργάζονται σε μια παράσταση να έχουν την ίδια θεατρική αγωγή και αγωνία για το τελικό αποτέλεσμα και όχι για την τύχη που θα έχει η δική τους παρουσία στην παράσταση, γιατί όταν ένα καράβι βουλιάξει το λιγότερο που μπορεί να πάθεις είναι να βρεθείς ναυαγός.

Βασίλης Δημητρίου

ΙΟΥΛΙΟΣ 2007

http://www.vasilisdimitriou.gr/