Αντίσταση δίχως αύριο

«το δικό μας πνεύμα κουρνιάζει πια σωπασμένο

μες στο λυκόφως των καιρών»

                                                                                               Δημήτρης Χατζής

Σε ένα απομακρυσμένο χωριό της Ηπείρου οι κάτοικοι βρίσκονται αντιμέτωποι με μια αναπότρεπτη οικολογική καταστροφή: το νερό είναι μολυσμένο, τα ζώα και τα φυτά έχουν δηλητηριαστεί. Η ακλόνητη άρνηση λιγοστών ανθρώπων και κυρίως ενός πατέρα και του παράλυτου γιου του να εγκαταλείψουν τον τόπο τους, ακόμη κι αν τους παρέχονται οι ευκολίες της διαφυγής, κατέχει σημαίνουσα θέση στην αφήγηση. Ο Μιχάλης Μακρόπουλος στήνει στο νέο του βιβλίο «Μαύρο νερό» (εκδόσεις Κίχλη, 2019), με υποδόρια οξύτατο τρόπο και εφιαλτική διαύγεια, ένα δυστοπικό σκηνικό, όπου οι εχθρικές υλικές συνθήκες αντιμάχονται τα πιο γνήσια ανθρώπινα αισθήματα.

Οι δύο αυτοί αντιθετικοί άξονες συνθέτουν με την ίδια ένταση τις κύριες νοηματικές γραμμές που ακολουθεί το δραματικό κείμενο. Μπροστά στη συντελεσμένη καταστροφή, η επείγουσα έκκληση για εκκένωση συναντά την ανυποχώρητη στάση των εναπομείναντων κατοίκων, την οποία τροφοδοτεί η άμετρη αγάπη για τον τόπο και τους ανθρώπους που πέρασαν από αυτόν: «Ως και στα πιο ερειπωμένα σπίτια του χωριού ζούσαν ακόμα φαντάσματα, κοιμόνταν στα μουχλιασμένα στρώματα, ψηλαφούσαν με άυλα δάχτυλα τις παλιές φωτογραφίες πίσω απ’ το σκονισμένο τζάμι· τα σαπισμένα σανίδια έτριζαν άηχα κάτω από τα βήματά τους». 

Η προσοχή έλκεται σε πολύ μεγάλο βαθμό από αυτή τη συνειδητή επιλογή των κατοίκων, που στην πλειοψηφία τους είναι άρρωστοι ή τυφλοί και ριζώνονται πεισματικά στον ερημωμένο και μολυσμένο τόπο με το «μαύρο νερό», καθώς  η εγκατάλειψη της εστίας ισοδυναμεί με τον ψυχικό θάνατο. Εκτός από τη συντροφιά των αγίων στις εικόνες και τις σκιές των αγαπημένων προσώπων, η ανάγνωση βιβλίων προσφέρεται ως στήριγμα και ως μέθοδος ίασης ή διαφυγής για το νεαρό Χριστόφορο που είναι ανάπηρος εκ γενετής: «ο πατέρας είχε βάλει στη βρύση ένα φίλτρο και το άλλαζε κάθε χρόνο – αυτό, τα τρόφιμα και τα βιβλία του Φόρη ήταν τα μόνα τους έξοδα».

Τη συγκινητικά αφοσιωμένη στάση του πατέρα προς τον γιο και την αλληλεγγύη μεταξύ των κατοίκων με σκοπό να επιβιώσουν, αντιπαλεύουν κάποτε στιγμές ηθικής εξαχρείωσης και αποκτήνωσης. Η βαρύνουσα επίδραση, εξάλλου, των ολέθριων ανθρώπινων πρακτικών και των επεμβάσεων στην περιβάλλουσα ορεινή φύση, καθιστά διάχυτη την αίσθηση του βουβού πόνου για τη ζωή που δύσκολα μπορεί να συντηρηθεί. Ο συγγραφέας, εγείροντας ένα εύφορο έδαφος προβληματισμού και προκαλώντας ανείπωτη συγκινησιακή φόρτιση στον αναγνώστη, αρθρώνει, με τρόπο ποιητικό, ακριβή και απέριττο, ένα μεστό αφηγηματικά νόημα που εδραιώνεται πάνω στο αντιθετικό δίπολο του καταστροφικού ευδαιμονικού τρόπου διαβίωσης και της άκαμπτης αντίστασης απέναντι στη συναισθηματική «ανυδρία». 

Η σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία βρίσκεται στο απόγειό της.

Αθηνά Ντίνου