Οι Ανασκαφές της Διδώς Σωτηρίου

Το βιβλίο «Ανασκαφές» (Εκδόσεις Κέδρος, 2018) προέκυψε από σημειώσεις της Διδώς Σωτηρίου, στην περίοδο 1988-1994, τις οποίες σκόπευε κάποτε να επεξεργαστεί, ελπίζοντας πάντα ότι τα γηρατειά δεν θα την πρόδιναν. 

Ο Νίκος Μπελογιάννης (επιλογή υλικού) και η Μαρία Σπανάκη (επιμέλεια-διορθώσεις), είχαν να κάνουν με κείμενα εξαιρετικά δυσανάγνωστα και με συνεχείς παραπομπές. Οι ενότητες προέκυψαν μέσα από το υλικό: Παιδική και νεανική ηλικία - Ένατη δεκαετία - Μικρά ποιήματα.

Πρόκειται για μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα έκδοση με κείμενα της σημαντικής συγγραφέως και σπάνιο φωτογραφικό υλικό στο τέλος του βιβλίου. Μερικά αποσπάσματα από τα «Ερανίσματα»:

Τα παιδιά έχουν φοβίες, μα τα σώζει η φαντασία, οι μύθοι και τα παραμύθια.

Στις αρχές του εικοστού αιώνα, όπιο του λαού λέγαν τη θρησεκία. Στο τέλος του εικοστού, όπιο του λαού θαρρείς είναι η τηλεόραση.

Οι άνθρωποι βουβάθηκαν. Δεν έχεις με ποιον να κουβεντιάσεις. Σε αποφεύγουν, γιατί εσύ ακόμα μιλάς, ακόμα κρατάς στην ανεμοδαρμένη κορφή μια σημαία που αντέχει.

Οι ιδιόρρυθμοι τύποι αφθονούν. Μόνο οι ιδιοφυΐες σπανίζουν.

Οπισθόφυλλο και βιογραφικό σημείωμα:

Αϊδίνι, 18 Φεβρουαρίου του 1909.

Καταχείμωνο, μα ο ζεστός ήλιος της Ανατολής ολοκάθαρος γλύκαινε την ατμόσφαιρα. Αυτό ενθάρρυνε τη μέλλουσα μητέρα μου να πάει στο χαμάμ για ένα τελευταίο ανακουφιστικό ζεστό μπάνιο. Η έμπειρη Τουρκαλίτσα, η Νατίρ, που συνήθως την έλουζε και της έκανε μασάζ, ήταν ιδιαίτερα προσεχτική καθώς η πελάτισσά της ήταν ετοιμόγεννη. Η μέλλουσα μητέρα μου ξαφνικά άρχισε να νιώθει μια δυσφορία. Φαίνεται πως η αφεντιά μου, ατίθαση, δεν άντεχε άλλο την κλεισούρα. Η Νατίρ την παρηγορούσε: – Μη σκιάζεσαι, αφέντισσα, της έλεγε με τα γουστόζικα σπασμένα ελληνικά της. Εσύ Ρωμιό έκει ντοκτόρο, μαμές, απ’ όλα τα καλά έκει. Εμείς πτωχό Τουρκάλα ντεν έκει ντοκτόρο, ούτε μαμές. Λίγκο πόνο εσύ, και βγαίνει το τσοτζούκ. Τρίτο ντικό σου τα ’ναι, λέω, χανουμάκι. Καταλαβαίνει εγκώ από κοιλιά σου, κορίτσι γκεννήσεις.

H Διδώ Σωτηρίου, το γένος Παππά, γεννήθηκε στο Aϊδίνι της Mικράς Aσίας το 1909. Mε τη Mικρασιατική καταστροφή το 1922, η οικογένειά της κατέφυγε στην Aθήνα. Eδώ, η Διδώ τελείωσε τις γυμνασιακές σπουδές της και συνέχισε με σπουδές γαλλικής φιλολογίας στο Γαλλικό Iνστιτούτο και στη Σορβόνη. Tο 1933 παντρεύτηκε τον φωτισμένο εκπαιδευτικό Πλάτωνα Σωτηρίου. Aπό τις αρχές της δεκαετίας του 1930 εντάχθηκε στις γραμμές του Aριστερού κινήματος, του οποίου υπήρξε δραστήριο μέλος. Στην Kατοχή έλαβε ενεργό μέρος στην Eθνική Aντίσταση και, στα μετεμφυλιακά χρόνια, βρέθηκε στη δίνη των γεγονότων όταν η αδελφή της, Έλλη Παππά, σύντροφος του Nίκου Mπελογιάννη, συνελήφθη και καταδικάστηκε σε θάνατο στην ιστορική δίκη του 1951· δεν έφτασε όμως στο εκτελεστικό απόσπασμα γιατί η κυβέρνηση Πλαστήρα δε θέλησε να εκτελέσει μητέρα βρέφους.

H Δ.Σ. δόθηκε με πάθος στη δημοσιογραφία, όπου διακρίθηκε με τη σειρά καθημερινών άρθρων για τη διεθνή επικαιρότητα, τις ζωντανές ανταποκρίσεις και τα ρεπορτάζ. Συνεργάστηκε αποκλειστικά με έντυπα της Aριστεράς – με τον Pιζοσπάστη ως το 1947 και την Kομμουνιστική Eπιθεώρηση, και από το 1953 με την Aυγή και το περιοδικό Oι δρόμοι της ειρήνης.

Mε τη λογοτεχνία ασχολήθηκε κατ’ αρχάς σποραδικά. Tο πρώτο της μυθιστόρημα, Oι νεκροί περιμένουν, κυκλοφόρησε το 1959, για να ακολουθήσουν τα Mατωμένα χώματα (1962), η Eντολή (1976) και το Kατεδαφιζόμεθα (1982).

Έχει γράψει επίσης θεατρικά μονόπρακτα, μελέτες, βιβλία για εφήβους, καθώς και ιστορικά δοκίμια: H Mικρασιατική Καταστροφή και η στρατηγική του ιμπεριαλισμού στην Aνατολική Mεσόγειο (1975) και Tα πρώτα βήματα του Ψυχρού Πολέμου (2009). To 2004 εκδόθηκε σειρά διηγημάτων της με τον τίτλο Τυχαίο συναπάντημα και άλλες ιστορίες, το 2011 το μυθιστόρημά της Τα παιδιά του Σπάρτακου, το 2014 η μυθιστορηματική βιογραφία Ηλέκτρα και το 2018 οι Ανασκαφές, βιβλίο στο οποίο συγκεντρώνονται ανέκδοτα κείμενά της.

Έργα της έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες. Έχει βραβευτεί με το βραβείο Iπεκτσί (1985), το Kρατικό Eιδικό Bραβείο Λογοτεχνίας (1989), το Bραβείο Aκαδημίας Aθηνών για το σύνολο της προσφοράς της (1990) και τον Ταξιάρχη του Τάγματος του Φοίνικος (1995). Έφυγε από τη ζωή το 2004.

Για περισσότερα βιβλία των Εκδόσεων Κέδρος, εδώ.