Ο πύργος και το γιοφύρι - Μελετήματα για τον Κωστή Παλαμά

Το 2017 εκδόθηκε από τις σπουδαίες «Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης» το πόνημα της Ελένης Πολίτου – Μαρμαρινού «Ο πύργος και το γιοφύρι» (Μελετήματα για τον Κωστή Παλαμά), της σειράς «Θεωρία και κριτική της λογοτεχνίας» που διευθύνει με επιτυχία, ο Νάσος Βαγενάς. Ο τίτλος του βιβλίου, παρμένος από τους στίχους του "Πρώτου λόγου των Παραδείσων": Ήρθα να υψώσω τον πύργο, να χτίσω ήρθα να! το γιοφύρι, αψηφητής ποταμιών ή γκρεμνών ή κυμάτων ή αέρων. 

Ο Κωστής Παλαμάς (1859-1943), ποιητής, πεζογράφος, θεατρικός συγγραφέας, θεωρητικός και κριτικός της λογοτεχνίας και μεταφραστής, έχει προσφέρει στα νεοελληνικά γράμματα τεράστιο και πολύμορφο έργο, συγχρόνως όμως καινοτόμο και γόνιμο για την αλλαγή προσανατολισμού της λογοτεχνίας μας, ειδικά της ποίησης, και τον εκσυγχρονισμό της. Για να πειστεί κανείς γι’ αυτό, αρκεί να σκεφτεί πού βρισκόταν η ελληνική ποίηση την εποχή που εμφανίστηκε ο Παλαμάς και πού την οδήγησε με μια σειρά καινοτόμων πρωτοβουλιών.

Ωστόσο, μετά τις ραγδαίες πολιτισμικές αλλαγές στη μεταπολεμική ελληνική κοινωνία και την άρδευση της ποίησής μας από τον μοντερνισμό και τον υπερρεαλισμό, το έργο του Παλαμά περιορίστηκε να αξιοποιείται σχεδόν μόνο στις σχολικές γιορτές των εθνικών επετείων, αφού ο ποιητικός λόγος του ταυτίστηκε αυθαίρετα με τη ρητορεία των μεγάλων συνθέσεών του.

Το παρόν βιβλίο προβάλλει τη γενική προσφορά του Παλαμά στα νεοελληνικά γράμματα, κυρίως όμως τα αγνοημένα αλλά ουσιαστικά γνωρίσματα της ποίησής του. Τα μελετήματα που το απαρτίζουν φωτίζουν αλληλοσυμπληρούμενες πλευρές της συνολικής παλαμικής δημιουργίας και πραγματεύονται, μεταξύ άλλων, την έγκυρη ως σήμερα θεωρία του Παλαμά για την Τέχνη και την Ποίηση, τη σχέση του με τον Ρεαλισμό, τον Παρνασσισμό, τον Συμβολισμό ή τη Μουσική, καθώς και τη συμβολή του στην καλλιέργεια και τον εμπλουτισμό του ποιητικού γλωσσικού οργάνου.

Οι ειδικοί μελετητές της νεοελληνικής λογοτεχνίας μπορούν έτσι να διαπιστώσουν ότι η ύπαρξη του παλαμικού έργου ερμηνεύει την ύπαρξη πολλών πλευρών, τάσεων, ειδών και μορφών της ποίησής μας ύστερα από την εποχή του Παλαμά και έως τις μέρες μας· ενώ οι σημερινοί αναγνώστες θα ανακαλύψουν στον παλαμικό ποιητικό λόγο άφθονα δείγματα υψηλής καλλιτεχνικής συνείδησης, προσωπικής συγκίνησης χαμηλών τόνων, φιλοσοφικού στοχασμού ή και σάτιρας, διατυπωμένα όλα με επιγραμματική συχνά λιτότητα ύφους, ζωντανή εικονοποιία, υπαινικτική μεταφορικότητα και εκπληκτική ρυθμικότητα.

Λίγα λόγια για τη συγγραφέα:

Η Ελένη Πολίτου - Μαρμαρινού είναι ομότιμη Καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας του Τμήματος Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών. Αντικείμενο της έρευνάς της είναι η ελληνική λογοτεχνία του 19ου και του 20ού αιώνα, η Συγκριτική Φιλολογία και η Θεωρία της Λογοτεχνίας. Tα δημοσιεύματά της αναφέρονται πρωτίστως στο έργο του Κωστή Παλαμά (η διδακτορική διατριβή της Ο Κωστής Παλαμάς και ο γαλλικός Παρνασσισμός είναι η πρώτη διδακτορική διατριβή που εκπονήθηκε σε ελληνικό πανεπιστήμιο για τον ποιητή αυτόν), αλλά και του Κάλβου, του Παπαδιαμάντη, του Πορφύρα, του Καβάφη, του Καρυωτάκη, του Σεφέρη, του Ελύτη, καθώς και σε ευρύτερα λογοτεχνικά ρεύματα ή κινήματα, όπως ο Ρομαντισμός, ο Παρνασσισμός, ο Ρεαλισμός, ο Νατουραλισμός, ο Συμβολισμός. Πρόσφατα βιβλία της: «Ωσάν χαράς ιδέα». Η ποιητική γραμματική του Ανδρέα Κάλβου, 2011· Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης. «Ποιητής με τον πεζό λόγο», 2013· Συγκριτική Φιλολογία. Από τη θεωρία στην πράξη, δεύτερη έκδοση συμπληρωμένη, 2015. 

Λίγα λόγια για τον εκδοτικό οίκο:

Οι Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης ιδρύθηκαν με μια αρχική δωρεά της Παγκρητικής Ενώσεως Αμερικής το 1984, λειτουργούν ως ξεχωριστή δομή στο πλαίσιο του Ιδρύματος Τεχνολογίας & Έρευνας (ΙΤΕ) και είναι μη κερδοσκοπικός, αυτόνομος και αυτοχρηματοδοτούμενος εκδοτικός και μορφωτικός οργανισμός. Εκδίδουν βιβλία για τον φοιτητή, τον επιστήμονα και τον μορφωμένο πολίτη, δραστηριοποιούμενες στους χώρους των θετικών, των ανθρωπιστικών, των ιστορικών και κοινωνικών επιστημών, καθώς και των τεχνών. Επιπλέον, παρέχουν δωρεάν διαδικτυακή εκπαίδευση μέσω του προγράμματος Mathesis, και διοργανώνουν εκδηλώσεις πάνω σε θέματα ακαδημαϊκού και γενικότερου κοινωνικού ενδιαφέροντος. Κύριοι στόχοι τους είναι η ενίσχυση της πανεπιστημιακής διδασκαλίας με προσεκτικά επιλεγμένα συγγράμματα, η εκδοτική στήριξη της πρωτότυπης επιστημονικής έρευνας και η έκδοση υψηλού επιπέδου βιβλίων για το ευρύ μορφωμένο κοινό πάνω σε σημαντικά για την εποχή μας θέματα. Θεμελιώδεις αξίες τους είναι ο συντονισμός με τα διεθνή πρότυπα ποιότητας, η εξωστρέφεια και η διαφύλαξη της πνευματικής τους αυτονομίας.

Η έδρα των ΠΕΚ είναι στο Ηράκλειο της Κρήτης. Από το 2007, τα γραφεία τους στεγάζονται στο κτηριακό συγκρότημα του Ιδρύματος Τεχνολογίας & Έρευνας, στα Βασιλικά Βουτών (7 χλμ. από την πόλη του Ηρακλείου, δίπλα στην πανεπιστημιούπολη και το πανεπιστημιακό νοσοκομείο). Εκτός από τα γραφεία της διοίκησης, του προσωπικού και το studio του Mathesis, στον χώρο λειτουργεί βιβλιοπωλείο στο οποίο φιλοξενούνται και εκδόσεις άλλων μη κερδοσκοπικών οργανισμών.

Μετά από 30 σχεδόν χρόνια στα Εξάρχεια ―πρώτα στην οδό Μάνης κι έπειτα στην οδό Κλεισόβης― οι Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης μετακόμισαν, την άνοιξη του 2016, στο νέο τους κτήριο στην Αθήνα, στην οδό Θουκυδίδου 4 στην Πλάκα. Στο νεοκλασικό κτήριο των αρχών του 20ού αιώνα λειτουργεί το νέο βιβλιοπωλείο των ΠΕΚ και στεγάζονται τα γραφεία του εκδοτικού τμήματος, του εμπορικού τμήματος και του τμήματος επικοινωνίας στην Αθήνα. Στον χώρο διοργανώνονται εκδηλώσεις, φιλοξενούνται σεμινάρια και workshop, ενώ επίσης λειτουργεί το στούντιο του Mathesis στην Αθήνα. Περισσότερα για τις "Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης" εδώ & εδώ!