Συνέντευξη με τον Αθανάσιο Σίμογλου

Ο Αθανάσιος Σίμογλου, είναι ένας σπουδαίος ιατρός και μουσικοσυνθέτης, που 40 χρόνια τώρα διαπρέπει στο εξωτερικό και συγκεκριμένα στη Στουτγάρδη, όπου διαμένει μόνιμα από το 1982 με την αγαπημένη του σύντροφο Ασπασία. Στις αρχές της δεκαετίας του ΄70 σπούδασε Πιάνο και Σύνθεση στο Κρατικό Ωδείο Βορείου Ελλάδος (Θεσσαλονίκη) και έπειτα σπούδασε Ιατρική στο Πανεπιστήμιο του Μιλάνου στην Ιταλία.

Αφορμή γι’ αυτή τη συνέντευξη η έκδοση δύο δίσκων (Cavafy – Shades of love & Cavafy – Return), που είναι βασισμένοι στην ποίηση του Κωνσταντίνου Π. Καβάφη (1863-1933). Και οι δύο δίσκοι κυκλοφορούν από την εταιρεία «The human voice» της Σοπράνο Σόνιας Θεοδωρίδου και του Μαέστρου Θεόδωρου Ορφανίδη. Η έδρα της εταιρείας είναι στο Βερολίνο, όπου έγιναν οι πρόβες και οι ηχογραφήσεις, με την Orchestra Mobile

Ο συνθέτης έκανε μεγάλη αίσθηση με την ευαισθησία με την οποία ντύνει την ποίηση του Κ.Π.Καβάφη. Αυτοί οι δύο δίσκοι είναι μέρος της Καβαφικής τριλογίας του Αθανάσιου Σίμογλου -ένα έργο ζωής για το συνθέτη- η οποία θα ολοκληρωθεί σύντομα με το τρίτο και τελευταίο μέρος, και θα παρουσιαστεί πανηγυρικά σ’ ένα τριήμερο αφιέρωμα στον Κ.Π.Καβάφη και στον Αθανάσιο Σίμογλου, στο Βερολίνο τον Ιούνιο του 2013.

Αγαπητέ κε Σίμογλου, πότε και πώς αρχίζει η επαφή σας με τη μουσική; Ποια είναι τα πρώτα ερεθίσματα για ένα παιδί που αγαπάει τη μουσική και ζει στην ακριτική Ελλάδα;

Γεννήθηκα στις 4 Μαρτίου του 1954, στο ακριτικό Διδυμότειχο του Έβρου. Σε πολύ μικρή ηλικία, έξι - επτά ετών, διαπίστωσα ότι η μουσική έμελλε να είναι κάτι πολύ σημαντικό για τη ζωή μου. Τα πρώτα μου ερεθίσματα ήταν τα παιανίσματα της τοπικής στρατιωτικής μπάντας, το ραδιόφωνο και τα βυζαντινά ακούσματα στην εκκλησία. Μεγάλωσα σ’ ένα ισορροπημένο οικογενειακό περιβάλλον με πολλή στοργή, όπου όμως η μουσική δεν είχε κάποια ιδιαίτερη σημασία, οι δε γονείς αμφότεροι ήσαν του δημοτικού. Σε ηλικία δέκα ετών μπήκα στη φιλαρμονική του Δήμου, εκεί επί ενάμιση χρόνο παρακολούθησα μόνο θεωρητικά μαθήματα και κατόπιν έμαθα να παίζω τρομπέτα.

Για ποιο λόγο σπουδάσατε Ιατρική και δεν αφοσιωθήκατε ολοκληρωτικά και αποκλειστικά στο Πιάνο και στη Σύνθεση;

Είμαι έλληνας της διασποράς κατ’ επιλογήν, από το 1973 μέχρι σήμερα. Οι λόγοι που με ώθησαν σε αυτήν την επιλογή, ήταν αποκλειστικά καλλιτεχνικοί. Πίστευα και πιστεύω ότι όποιος αποφασίσει να δοθεί στην καλλιτεχνική δημιουργία, θα πρέπει να είναι ελεύθερος πρωτίστως βιοποριστικά. Διατηρώντας ιατρείο επί δεκαετίες κατόρθωσα δύο πράγματα: πρώτον, να εξασφαλίσω αξιοπρεπώς τα προς το ζην και δεύτερον να διαθέτω αρκετό χρόνο, έστω στερούμενος μέρος του αναγκαίου ύπνου μου, ώστε να συνθέτω τη νύχτα. Η στέρηση του ύπνου αντικαθίσταται το πρωί της επομένης ημέρας από μια ευχάριστη διάθεση απέναντι στους ασθενείς μου, όσο κι αν φαίνεται παράδοξο, επειδή την προηγούμενη νύχτα όλο και κάτι καινούργιο ανακάλυψα συνθέτοντας.

Υπάρχουν κοινά στοιχεία μεταξύ της επιστήμης (ιατρική) και της τέχνης (μουσική) που σπουδάσατε; Πώς καταφέρατε όλα αυτά τα χρόνια να τα συνδυάσετε και τα δύο;

Το ερώτημα αυτό μου τίθεται συχνά. Η απάντηση μου είναι ότι και οι δύο είναι ανθρωποκεντρικές και αλληλοσυμπληρώνονται. Με την ιατρική αγγίζω την πραγματικότητα και με την τέχνη αγγίζω τους πόθους, τα όνειρα και τα οράματα της ανθρώπινης φύσης. Είναι η χαρά της δημιουργίας, η εσωτερική εκείνη πληρότητα που υπερνικά τον σωματικό κάματο.

Μετανιώσατε που εγκατασταθήκατε μόνιμα και ζείτε μέχρι σήμερα στη Γερμανία; Πώς πήρατε αυτήν την απόφαση εκείνα τα χρόνια;

Όπως ανέφερα και πιο πάνω, η εγκατάσταση μου στη Γερμανία υπήρξε προσωπική επιλογή μου. Οι λόγοι που με ώθησαν σε αυτήν την επιλογή, ήταν αποκλειστικά καλλιτεχνικοί. Ήθελα πάση θυσία να διευρύνω τον τρόπο της καλλιτεχνικής μου έκφρασης, εμβαθύνοντας κυρίως στις κλασικές φόρμες. Βέβαια όλα αυτά τα χρόνια μου λείπει η πατρίδα μου, την νοσταλγώ έντονα και την επισκέπτομαι αρκετά συχνά.

Σκεφτήκατε κάποια στιγμή να επιστρέψετε στην πατρίδα; Έχετε συγγενείς και φίλους στο Διδυμότειχο του Έβρου;

Αυτήν τη στιγμή, η επιστροφή στην πατρίδα δεν είναι εφικτή για λόγους επαγγελματικούς. Στο Διδυμότειχο ζουν οι γονείς μου και η αδελφή μου που είναι δερματολόγος, καθώς και λίγοι φίλοι της παιδικής μου ηλικίας.

Το συνθετικό σας έργο πότε αρχίζει; Ποιες είναι οι πρώτες μελωδίες που γράψατε;

Οι πρώτες συνθετικές μου προσπάθειες ξεκινούν σε ηλικία 13 ετών. Αφορούσαν μικρές ασματικές μορφές καθώς και μερικά αμιγώς οργανικά κομμάτια. Καθ’ όλην τη διάρκεια των σπουδών μου, αρκέστηκα μόνο στο να καταγράφω διάφορα μελωδικά σκίτσα, με σκοπό να τα αναπτύξω όταν θα τελείωνα.

Η σχέση σας με την ποίηση του μεγάλου Αλεξανδρινού πότε και πώς αρχίζει; Τί είναι αυτό που ξεχωρίζετε και αγαπάτε στην ποίηση του Καβάφη;

Στις αρχές του 1983 στη Στουτγάρδη, μου ανετέθη να μελοποιήσω ένα δύο ποιήματα του  Κ.Π.Καβάφη, για μια  τοπική εκδήλωση για τα 50 χρόνια από το θάνατό του. Έτσι σε λίγο διάστημα και προς ιδίαν μου έκπληξη, είχα μελοποιήσει τα πρώτα πέντε ποιήματα του Κ.Π.Καβάφη. Πρώτα την Ιθάκη, μετά την Πόλη και κατόπιν τα ποιήματα Θερμοπύλες, Για να’ ρθούν και το Όσο μπορείς. Η αγάπη μου για την Καβαφική ποίηση συνεχίζεται και εντείνεται μέχρι τις αρχές του 2010, οπότε και ολοκλήρωσα τον καβαφικό κύκλο έχοντας μελοποιήσει συνολικά 36 ποιήματα. Για εμένα είναι ο μεγάλος άνθρωπος, ο μεγάλος Έλληνας, ο σπουδαίος κοσμοπολίτης που λατρεύει και ασχολείται με δύο κυρίως τομείς του πνεύματος: την ιστορία και την ποίηση, όχι όμως σαν να πρόκειται για αυτοσκοπό, αλλά για να στοχαστεί και να περάσει φιλοσοφικά μηνύματα στους ανθρώπους. Πρόκειται λοιπόν για ένα μεγάλο στοχαστή που ασχολείται αποκλειστικά και μόνο με τον άνθρωπο επί της γης και τα υπαρξιακά του προβλήματα (το μεταφυσικό δεν το θίγει στην ποίησή του). Είναι ο μεγάλος ανατροπέας της εποχής του όσον αφορά ορισμένα ηθικά ταμπού, όπως η ομοφυλοφιλία, προσπαθεί όχι να την εξυμνήσει, αλλά να μας  πει να μην την βλέπουμε σαν τη… λέπρα, αλλά να την ανεχθούμε σαν μία ιδιαιτερότητα της φύσης, σαν κάτι το διαφορετικό που μπορεί να συνυπάρχει. Είναι επίσης ο ανατροπέας της ποιητικής τέχνης, αφού καταργεί τα δεσμά του μέτρου και της ομοιοκαταληξίας, ήταν μάλιστα από τους θεμελιωτές της νεοελληνικής ποίησης και αποτέλεσε σχολή για μετέπειτα μεγάλους ποιητές, όπως για τον Γιάννη Ρίτσο, καθώς και για τους δύο νομπελίστες μας, τον Γιώργο Σεφέρη και τον Οδυσσέα Ελύτη. Ο ίδιος ο Νίκος Καζαντζάκης, ομολογεί ότι έγραψε το έργο «Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται» επηρεασμένος από την Πόλη του Κ.Π.Καβάφη.

Έχετε μελοποιήσει άλλους ποιητές;

Όχι.

Πώς νιώθετε που τα τελευταία χρόνια η Ελλάδα είναι στο επίκεντρο του κόσμου με αρνητικό τρόπο; Τί σημαίνει σήμερα για εσάς Ελλάδα;

Η λέξη κρίση για μένα έχει παγκόσμιες διαστάσεις, ούτε και είναι ακραιφνώς οικονομική, είναι πρωτίστως κρίση αξιών. Αυτό όμως δε σημαίνει σε καμιά περίπτωση ότι οι Έλληνες δε ζουν τη δική τους κρίση, τόσο οικονομική όσο και αξιών. Η αφορμή για να αναδειχθεί αυτή η κρίση ξεκίνησε το 2008 στις ΗΠΑ και εμβολιάστηκε κατόπιν στην Ευρώπη δια μέσου της αχίλλειας πτέρνας της που ήταν η Ελλάδα. Αποκόπτοντας την έννοια πατρίδα (κράτος) από την έννοια οικογένεια και δίνοντας ιδιαίτερα βαρύτητα στην οικογένεια, πολλές φορές εις βάρος του κράτους μαζί με ξενόφερτες υπερκαταναλωτικές τάσεις, φτάσαμε στα πρόθυρα της χρεοκοπίας. Από την άλλη, εγκαταλείποντας κάθε διάθεση αυτοκριτικής και ρίχνοντας τις ευθύνες μόνο στους ξένους (όχι πως δεν υπάρχουν) συνεχίζουμε να βλάπτουμε τον εαυτό μας. Όταν στη βροχή μπάζει νερό η στέγη του σπιτιού μας, μήπως φταίει ο γείτονας που δεν έτρεξε αμέσως να μας  βοηθήσει; Οφείλω να ομολογήσω ότι η πλειονότητα των συμπατριωτών μου  στη Γερμανία, συμμερίζονται τις απόψεις που προανέφερα. Δεν παραλείπω ότι τα τελευταία τρία χρόνια έζησα αρκετές άσχημες εμπειρίες με Γερμανούς συναδέλφους (άγνωστες πριν), που λόγω μη σωστής ενημέρωσης είναι υπερβολικοί στην κριτική τους. Εγώ, όπως και οι καλλιτέχνες με τους οποίους συνεργάζομαι τα τελευταία χρόνια, όπως η κ. Σόνια Θεοδωρίδου και ο κ. Θεόδωρος Ορφανίδης, δίνουμε μάχες όπου βρεθούμε με σκοπό να ανατρέψουμε αυτό το αρνητικό κλίμα. Όπλο μας η ελληνική τέχνη και ο πολιτισμός.

Πιστεύω ότι η κρίση μπορεί και θα αντιμετωπιστεί παρά τις Κασσάνδρες, αρκεί να επιστρέψουμε στην φιλοπατρία, στην αλληλεγγύη, την αξιοκρατία και την ιεραρχία. Γι’ αυτόν το λόγο χρειαζόμαστε σήμερα τον Καβάφη περισσότερο από ποτέ, καθώς εξυμνεί την τέχνη, τα ιδανικά, την αξιοπρέπεια και το μέτρο.

Ποιο είναι το μεγαλύτερο όνειρό σας, κε Σίμογλου;

Να δω την Ελλάδα να ευημερεί, να προοδεύει και να παράγει πολιτισμό!