Δημήτρης Ν. Μαρωνίτης (1929-2016)

«Φασισμός είναι να σε ρωτούν δημοσίως για την ιδιωτική ζωή σου και να σε ανακρίνουν ιδιωτικώς για τις δημόσιες πράξεις σου» 

Δ. Ν. Μαρωνίτης.

Το βιβλίο «Δημήτρης Μαρωνίτης (1929-2016)» κυκλοφόρησε τον Απρίλιο του 2019 από τις «Εκδόσεις Γράφημα» της Θεσσαλονίκης. Πρόκειται για μια εξαιρετική εργασία - βιογραφία για τον σπουδαίο καθηγητή, κριτικό λογοτεχνίας, μεταφραστή και δοκιμιογράφο. Ο συγγραφέας, φιλόλογος Νίκος Δ. Βαρμάζης, από την Πιερία, καταπιάνεται με την πνευματική πορεία του Μαρωνίτη, με τον Μαρωνίτη ως κλασικό φιλόλογο, ως κριτικό λογοτεχνίας και δοκιμιογράφο και στο τέταρτο μέρος κάνει αναφορά στο λόγο, τη γλώσσα, τη γραφή και το ύφος του αείμνηστου δασκάλου. Εξαιρετικά ενδιαφέροντα και χρηστικά το χρονολόγιο για τη ζωή και το έργο του, ο πρόλογος και ο επίλογος, στον οποίο ο συγγραφέας του εν λόγω δύσκολου εγχειρήματος, καταφεύγει σε αποσπάσματα συνεντεύξεων του Μαρωνίτη:

-Η υστεροφημία σας ενδιαφέρει;

-Αφού δεν μελλοντολογώ, δεν με ενδιαφέρει και πάρα πολύ η υστεροφημία. Με ενδιαφέρει όμως κάποιου είδους δικαιοσύνη, αν θέλετε σε επίπεδο μόχθου, γιατί πιστεύω η μετριότητα των έργων που γίνονται, των περισσότερων στον τόπο αυτό και οι αστοχίες εν μέρει, οφείλονται στην καταβολή μειωμένου μόχθου. Σήμερα με την κρίση που διερχόμαστε μπορεί πιστεύω κανείς να διαγνώσει το έλλειμμα μόχθου και σκέψης και πράξης, γιατί η σκέψη χρειάζεται τον δικό της μόχθο και οι πράξεις μας χρειάζονται τον δικό μας αυξημένο μόχθο. Κάποτε η σκέψη είχε μεγαλύτερο μόχθο από ότι οι ίδιες μας οι πράξεις. Υπό αυτή την έννοια πιστεύω ότι δίνω μια απάντηση στην ερώτηση, απλώς δεν θα έλεγα ότι, αυτό είναι μια πικρία όχι μόνο δική μου αλλά και δική σας και άλλων ανθρώπων που ζούνε αυτές τις δύσκολες μέρες. Κι εγώ ρκετά δύσκολες στιγμές πέρασα στην ζωή μου και περίμενα λιγάκι να είναι πιο ξαλαφρωμένες οι ύστερες μέρες μου, φαίνεται ότι δεν θα είναι. Μπορεί να έχει και αυτό την δική του ωφέλεια, μπορεί έτσι να μην ψηλώσει ο νους μου και δεν ήταν πολύ ποτέ πολύ ψιλωμένος αλλά όσο νάναι όλοι έχουμε την αυταρέσκεια μας, όλοι μας έχουμε μια προσδοκία μιας ευρύτερης αναγνώρισης όπως θα την έλεγε κανείς. Υπό αυτή την έννοια θέλω να πιστεύω ότι και μέσα από αυτή την σκοτεινή δοκιμασία την πολλαπλή μπορεί να βγει και να προταθεί και να ολοκληρωθεί γενικότερα το έργο κάποιων ανθρώπων, θα τολμούσα να πω και το έργο το δικό μου, περιμένω να ολοκληρωθεί, προχθές τελείωσα την μετάφραση του Αίαντα, επομένως δουλεύω σκυλίσια. Δεν έχω διακόψει τίποτα, με έναν όρο που θα σας φανεί παράξενος, ακριβώς επειδή είναι δύσκολα τα πράγματα, ακριβώς επειδή στο μεταξύ ο χρόνος προβαίνει και στενεύει, το πρόβλημα στην περίπτωση αυτή, το τι γίνεται ακριβώς με τα γράμματα και τις τέχνες όταν ωριμάζουν οι άνθρωποι που παράγουν και τα γράμματα και την τέχνη, είναι καταρχήν να θέλουν και ύστερα αν κατορθώνουν να συμπεριλάβουν σ’ αυτό που κάνουν αυτό που λέω εγώ λιγάκι ρομαντικά, αλλά δεν είναι καθόλου ρομαντικό, το άρωμα του τέλους. Να συμπεριλαμβάνουν το επερχόμενο τέλος. Τέλος ζωής και γενικότερα το επερχόμενο τέλος. Ξέρετε αυτό εξανθρωπίζει πάρα πολύ τις συμπεριφορές, δίνει ένα εντελώς άλλο περιεχόμενο στις σκέψεις μας, στις δράσεις μας, στα αισθήματα μας, άλλο βάθος σ’ αυτά και ξαναπάμε στην συμπάθεια της Ιλιάδας που χρειάζεται το αμοιβαίο πένθος για να προκύψει η αμοιβαία συμπάθεια… Οι άνθρωποι φοβούνται να σκεφτούν γενικά το τέλος και να μυρίσουν αυτό το άρωμα του τέλους. Δεδομένου και οι συνθήκες πια έχουν αλλάξει και οι συμπεριφορές όλες τόσο πολύ ώστε μόλις προκύψουν σήματα τέλους, μόλις χάνεται ένας άνθρωπος, το γρηγορότερο δυνατό πάμε να το ξεχάσουμε και να το «κουκουλώσουμε». Το θέμα είναι τι μπορεί να απορροφήσουμε όσο ακόμα ζούμε από αυτό το επερχόμενο τέλος, πιστεύω ότι είναι απαραίτητο. Και τι έχουμε αφήσει στο διάβα μας, όλη η διαδρομή μας τι αποτυπώματα έχει αφήσει… είχε ένα νόημα τελικά…

Με τον Κάρολο Κουν

"Επέλεξα για τον υπότιτλο τέσσερις χαρακτηρισμούς, που νομίζω ότι πρέπουν στον Δ. Ν. Μαρωνίτη: εμπαθής δάσκαλος, πολύτροπος φιλόλογος, ανένδοτος διανοούμενος και ισοβίτης της γλώσσας.

Το «εμπαθής», μολονότι έχει φορτισθεί και με αρνητική σημασία, ταιριάζει στον Μαρωνίτη, που, ως δάσκαλος, κατά την μαρτυρία των μαθητών του, ήταν παθιασμένος: αναστάτωνε τις αίθουσες και τα αμφιθέατρα, συνάρπαζε τους φοιτητές, απαι­τούσε πολλά και κάποιους δυσαρεστούσε.

Το ομηρικό επίθετο «πολύτροπος» το δικαιούται και ο Μαρωνίτης, διότι επέδειξε μια αξιοθαύμαστη φιλολογική ευκινησία και ευρύτητα. Κινήθηκε με την ίδια άνεση και την ίδια μέθοδο τόσο στην κλασική όσο και στη νεοελληνική γραμματεία, διευρύνοντας έτσι τα πεδία της φιλολογικής ερμηνείας.

Ο Μαρωνίτης και ως πανεπιστημιακός δάσκαλος αλλά και ως πολίτης και πνευματικός άνθρωπος στάθηκε ανυποχώρητα συνεπής στις αρχές και τις πεποιθήσεις του. Εναντιώθηκε με αξιοπρέπεια και αλύγιστο θάρρος στη στρατιωτική δικτατορία, φυλακίστηκε και βασανίστηκε. Μάτωσε στη συνέπεια «ανένδοτος» διαβίου.

Με το «ισοβίτης της γλώσσας», υπογραμμίζω την ισόβια κάθειρξη του Μαρωνίτη στην ελληνική γλώσσα, αρχαία και νέα, και την αγωνία του για την κατάκτηση της έκφρασης. Η γλώσσα του ξεχωρίζει για την αιχμηρή της ακρίβεια, τις υπολογισμένες αποχρώσεις της, την πειθαρχημένη νεολογιστική ροπή της".

Αυτά γράφει στο οπισθόφυλλο του βιβλίου, ο φιλόλογος Νίκος Δ. Βαρμάζης.

Ο Ομηρικός Λόγος στο Αρχαίο Θέατρο Μαρώνειας